Cũng trong thời gian này, nhu cầu về nước của công dân Việt Nam ở nước ngoài không ngừng tăng lên, ban đầu là hơn 10.000 người, nhưng sau mỗi tháng, con số tăng lên hàng chục nghìn người.

Sau khi tổ chức thành công đưa 30 công dân Việt Nam từ Vũ Hán, Trung Quốc về Việt Nam vào tháng 3/2020, với phương châm “không để ai bị bỏ lại phía sau”, tháng 4/2020, Chính phủ cho phép thực hiện các “chuyến bay giải cứu” theo hình thức: Công dân thuộc diện ưu tiên được về trên các chuyến bay do cơ quan Nhà nước phối hợp tổ chức thực hiện và cách ly tại cơ sở quân đội. Công dân chỉ phải trả tiền vé máy bay, không phải trả tiền chi phí cách ly (gọi tắt là chuyến bay giải cứu).

Do kinh phí dành cho việc cách ly của người dân tại các cơ sở quân đội có hạn, để khắc phục tình trạng này, Chính phủ có quy định về việc thu một số chi phí của công dân tại các cơ sở cách ly quân đội.

Để thực hiện mục tiêu kép “vừa chống dịch, vừa phát triển kinh tế”, ngày 13/9/2020, Phó Thủ tướng Chính phủ Phạm Bình Minh chỉ đạo cho phép các chuyến bay thương mại quốc tế thường lệ giữa Việt Nam và một số đối tác thực hiện việc đưa công dân về nước.

Tuy nhiên việc này bị tạm dừng sau 2 chuyến bay do gặp khó khăn về việc cách ly tại địa phương.

Thời điểm đó, việc tổ chức cách ly tại các cơ sở quân đội cho công dân nhập cảnh cũng bị giới hạn về số lượng người bởi cơ sở vật chất và khả năng đón tiếp. Trong khi đó, rất nhiều công dân muốn về nước và sẵn sàng trả chi phí cách ly tại các cơ sở dân sự. Vì vậy, tại cuộc họp Ban Chỉ đạo quốc gia phòng chống dịch Covid 19 (Ban chỉ đạo) vào ngày 2 và 13/11/2020, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, Trưởng Ban chỉ đạo đã cho phép tổ chức thí điểm 10 chuyến bay công dân tự nguyện trả phí toàn bộ (gọi tắt là chuyến bay combo).

Sau khi tổ chức các chuyến bay thí điểm thành công, Chính phủ tiếp tục cho phép tổ chức các chuyến bay combo song song với những “chuyến bay giải cứu” đến hết tháng 1/2022. Chủ trương kịp thời này đã nhận được sự đánh giá cao của cộng đồng quốc tế và sự ủng hộ của đồng bào trong và ngoài nước, thể hiện tính nhân đạo của Đảng và Nhà nước. Điều đáng tiếc là sau đó, cơ quan điều tra đã làm rõ một loạt sai phạm trong việc thực hiện.

Theo kết luận điều tra, dù diễn biến của đại dịch rất phức tạp, đòi hỏi việc tổ chức triển khai chủ trương nhân đạo, đúng đắn của Đảng và Nhà nước phải được tiến hành một cách công khai, minh bạch, trách nhiệm nhưng quá trình thực hiện đã có sự chồng chéo, không rõ ràng về thẩm quyền.

Một số cá nhân có thẩm quyền ở các bộ, ngành đã gây khó khăn, nhũng nhiễu, làm khó doanh nghiệp tổ chức chuyến bay, tạo cơ chế xin cho, buộc doanh nghiệp phải nâng giá vé máy bay và nhiều khoản phát sinh khác để chi tiền “bôi trơn”, đưa hối lộ…

Kết luận điều tra chỉ ra rằng, quá trình thực hiện nhiệm vụ đối với việc cấp phép chuyến bay công dân tự trả phí, những cá nhân có nhiệm vụ, quyền hạn trong nước đã tạo thành “nhóm lợi ích”.

Cụ thể, các cá nhân có thẩm quyền thuộc Cục Lãnh sự (Bộ Ngoại giao) đã không minh bạch về quy trình tiếp nhận hồ sơ của doanh nghiệp xin cấp phép chuyến bay, buộc họ phải tìm cách tiếp xúc, gặp gỡ và thỏa thuận về chi phí đưa hối lộ cho những cá nhân được giao nhiệm vụ tập hợp đề xuất cấp phép chuyến bay.

Thường xuyên thông báo ngày bay sát với ngày doanh nghiệp nhận được thông báo hoặc thay đổi kế hoạch bay, thay đổi số công dân trên chuyến bay, làm cho doanh nghiệp không thể thực hiện được ngay mà phải xin gặp chi tiền cho các cá nhân trong nhóm này để xin được lùi chuyến bay mới có thời gian bán vé máy bay và tổ chức chuyến bay.

Cơ quan điều tra xác định, có chuyện tự ý ra văn bản yêu cầu doanh nghiệp dừng triển khai chuyến bay trong khi doanh nghiệp đã bán hết vé máy bay cho khách và thuê tàu bay để đưa công dân về Việt Nam, buộc doanh nghiệp phải tiếp xúc, gặp gỡ và đưa tiền hối lộ để xin được tiếp tục triển khai chuyến bay.

Theo số liệu thống kê, có khoảng hơn 100 doanh nghiệp được cấp phép thực hiện chuyến bay đưa công dân Việt Nam về nước. Nhưng thực tế chỉ có khoảng 20 nhóm doanh nghiệp thực sự là đơn vị triển khai khi được duyệt.

Số còn lại là doanh nghiệp cho mượn pháp nhân hoặc đứng ra xin cấp phép chuyến bay, sau đó bán quyền được tổ chức các chuyến bay cho doanh nghiệp khác thực hiện.

Vì vậy, khi bị yêu cầu hoặc bị gây khó, các đối tượng đại diện doanh nghiệp đã trực tiếp hoặc qua trung gian đưa tiền số lượng lớn cho những người có nhiệm vụ, quyền hạn.

Theo kết luận điều tra, ông Nguyễn Văn Nghĩa, Giám đốc Công ty Nhật Minh đã liên hệ, đặt vấn đề, đưa hối lộ hơn 5,2 tỷ đồng và hơn 185 ngàn USD (tương đương hơn 4,4 tỷ đồng) cho 8 cá nhân có thẩm quyền để xin cấp phép các chuyến bay.

Trong đó, ông Nghĩa đã đưa cho ông Tô Anh Dũng, cựu Thứ trưởng Bộ Ngoại giao 40.000 USD; đưa cho bà Nguyễn Thị Hương Lan, cựu Cục trưởng Cục Lãnh sự 20.000 USD, đưa cho ông Vũ Hồng Nam, cựu Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, cựu Đại sứ Việt Nam tại Nhật Bản 60.000 USD, và 450 triệu đồng (tương đương hơn 1,8 tỷ đồng)…

Ngoài ra, ông Nghĩa còn đưa tiền cho một số cá nhân khác.

Ông Lê Hồng Sơn, Phó Tổng Giám đốc và bà Nguyễn Thị Thanh Hằng, Tổng Giám đốc Công ty Bluesky đã trực tiếp hoặc thông qua mối quan hệ cá nhân đặt vấn đề, đưa hối lộ cho các cá nhân có nhiệm vụ, quyền hạn để được phê duyệt, hỗ trợ tổ chức chuyến bay; phê duyệt chủ trương cách ly y tế, cấp phép vượt số lượng khách.

Quá trình xin 109 chuyến bay, xin chủ trương cách ly y tế, bị can Sơn và Hằng đã chi phí tổng cộng hơn 38 tỷ đồng cho các cán bộ có thẩm quyền.

Tháng 6/2021, bà Võ Thị Hồng, Giám đốc Công ty Minh Ngọc đã trao đổi, thoả thuận và đưa hơn 3,3 tỷ đồng cho Bùi Huy Hoàng (cựu chuyên viên Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế) để đưa hối lộ cho các cá nhân có thẩm quyền nhằm được cấp phép, thực hiện 2 chuyến bay combo.

Tháng 9/2021, bà Hồng tiếp tục liên hệ, thoả thuận và được bị can Trần Quốc Tuấn, Giám đốc Công ty Vitrato đồng ý liên hệ các cá nhân có thẩm quyền để xin cấp phép thực hiện chuyến bay combo đưa công dân về nước của Công ty Minh Ngọc, Công ty Sora.

Sau đó, ông Tuấn đã nhận hơn 7,4 tỷ đồng từ bà Hồng và thông qua các mối quan hệ đưa số tiền này cho bà Nguyễn Thị Hương Lan và 4 cá nhân khác.

Bà Hoàng Diệu Mơ, Tổng Giám đốc Công ty An Bình đã liên hệ, đặt vấn đề và đưa hối hộ cho 7 cá nhân có thẩm quyền để xin cấp phép 66 chuyến bay cho nhóm Công ty An Bình và 5 Công ty liên kết xin cho lao động về nước.

Kết luận điều tra cho rằng, sau khi thực hiện xong 3 chuyến bay thí điểm, Nguyễn Tiến Mạnh, Giám đốc Công ty Hoàng Long Luxury gửi hồ sơ xin Chính phủ được thực hiện chuyến bay combo nhưng không được chấp thuận.

Đầu năm 2021, Mạnh liên hệ đặt vấn đề nhờ bị can Hoàng Anh Kiếm giúp Công ty được Chính phủ cấp phép thực hiện chuyến bay, Kiếm đồng ý giúp và hai bên thống nhất chia sẻ lợi nhuận sau khi thực hiện chuyến bay.

Sau khi liên hệ được với ông Nguyễn Quang Linh, khi đó là trợ lý Phó Thủ tướng Thường trực và ông Nguyễn Tiến Thân, chuyên viên Vụ Quan hệ quốc tế (Văn phòng Chính phủ), bị can Kiếm yêu cầu Mạnh chuyển tiền để xin công văn.

Theo đó, Mạnh đã chỉ đạo Vũ Thuỳ Dương, Giám đốc Công ty Lữ hành Việt chuyển cho Kiếm 1 tỷ đồng và 350.000 USD để chi cho cán bộ thuộc Văn phòng Chính phủ và được cấp phép thực hiện 18 chuyến bay.

Khi thẩm quyền cấp phép chuyến bay được chuyển về cho Tổ công tác 5 bộ, cuối tháng 8/2021, Mạnh chỉ đạo Dương liên hệ, đặt vấn đề nhờ Kiếm giúp xin cấp phép chuyến bay combo cho Công ty Lữ hành Việt, sau đó, Dương đưa cho Kiếm 600.000 USD chi cho cán bộ Bộ Ngoại giao để xin được cấp phép tổ chức 11 chuyến bay.

Mạnh đã đưa hối lộ hơn 27 tỷ đồng; Dương đưa hối lộ hơn 24 triệu đồng, Kiếm đưa hối lộ hơn 22 tỷ đồng.

Ngoài ra, cơ quan điều tra còn làm rõ hành vi đưa hối lộ của các bị can: Nguyễn Thị Tường Vy, Giám đốc Công ty ATA; Trần Thị Mai Xa, Giám đốc Cty Masterlife; Nguyễn Thị Hiền, lao động tự do; Lê Thị Ngọc Anh, nhân viên Vụ lễ tân Ban đối ngoại trung ương; Phạm Kim Ngân, Tạp chí Thanh trí Chính phủ; Phạm Bích Hằng, Phó Giám đốc Công ty Du lịch quốc tế; Trần Minh Tuấn, Giám đốc và bị can Phạm Bá Sơn, nhân viên Công ty Thái Hoà; Đào Minh Dương, Chủ tịch HĐQT Công ty Vijasun; Nguyễn Thị Dung Hạnh, Giám đốc Công ty G19; Phan Thị Mai, Giám đốc Công ty Sao Hà Nội; Vũ Minh Thắng, Giám đốc Công ty Thuận An; Nguyễn Thế Dũng, Giám đốc Công ty Sang Trọng; Trần Hồng Hà, Giám đốc Công ty Sao Việt; Trần Tiến, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và Du lịch Phi Trường; Tào Đức Hiệp, Giám đốc Công ty Công đoàn Đường sắt.

Trong vụ án “chuyến bay giải cứu”, có 21 người bị đề nghị truy tố tội Nhận hối lộ. “Danh sách đen” phải kể đến những cái tên như: ông Tô Anh Dũng, cựu Thứ trưởng Bộ Ngoại giao đã nhận hối lộ hơn 21,5 tỷ đồng; bà Nguyễn Thị Hương Lan, cựu Cục trưởng Cục Lãnh sự nhận hối lộ hơn 25 tỷ đồng; ông Đỗ Hoàng Tùng, cựu Phó Cục trưởng Cục Lãnh sự nhận lối lộ hơn 12 tỷ đồng; ông Nguyễn Hồng Hà, cựu Tổng Lãnh sự Việt Nam tại Osaka, Nhật Bản nhận hối lộ hơn 2 tỷ đồng; ông Nguyễn Quang Linh, cựu Trợ lý Phó Thủ tướng Chính phủ Thường trực nhận hối lộ hơn 4,2 tỷ đồng; ông Phạm Trung Kiên, cựu cán bộ, Thư ký của Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên đã có hành vi nhận hối lộ số tiền hơn 42,6 tỷ đồng; ông Vũ Hồng Nam, cựu Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, cựu Đại sứ Việt Nam tại Nhật Bản nhận hối lộ hơn 1,8 tỷ đồng; ông Chử Xuân Dũng, cựu Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội đã nhận hối lộ số tiền hơn 2 tỷ đồng; ông Trần Văn Tân, cựu Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam nhận hối lộ 5 tỷ đồng…

Theo kết luận điều tra, từ tháng 1- 10/2021, với vai trò là Trợ lý Phó Thủ tướng Thường trực, bị can Nguyễn Quang Linh có nhiệm vụ tham mưu, đề xuất, trình Phó Thủ tướng Thường trực phê duyệt chuyến bay cho cơ quan, tổ chức.

Quá trình thực hiện công vụ, ông Linh đã lợi dụng vị trí công tác giúp Công ty Lữ Hành Việt được phê duyệt 18 chuyến bay, giúp Công ty ATA, Investco được phê duyệt chuyến bay khi được Nguyễn Mai Anh (cựu chuyên viên vụ QHQT VPCP) nhờ; các chuyến bay cũng chưa có sự thống nhất, đề xuất của Tổ công tác 5 Bộ.

Ông Tô Anh Dũng với vai trò Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, có nhiệm vụ duyệt kế hoạch tổ chức chuyến bay trên cơ sở đề xuất của Cục Lãnh sự để gửi các thành viên trong Tổ công tác 5 Bộ xin ý kiến. Ông Dũng đã chỉ đạo cấp dưới đưa doanh nghiệp thân quen, liên hệ nhờ vào danh sách kế hoạch thực hiện chuyến bay combo.

Ông Phạm Trung Kiên với vai trò là thư ký của Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên đã lợi dụng chức vụ được giao để yêu cầu các doanh nghiệp phải chung chi từ 500 ngàn đồng- 1,5 triệu đồng/khách, hoặc từ 100- 200 triệu đồng/chuyến bay, hoặc từ 7- 15 triệu đồng/khách lẻ, tùy từng thời điểm thì mới giúp đỡ, không gây khó khăn và trình sớm để ông Đỗ Xuân Tuyến ký công văn chấp thuận chuyến bay theo đề nghị của các cơ quan liên quan.

Các công ty đã phải chi rất nhiều tiền hối lộ để được cấp phép các chuyến bay đưa người Việt Nam ở nước ngoài hồi hương vào thời điểm đại dịch. Về đến quê hương, theo quy định, người nhập cảnh phải thực hiện cách ly. Lúc này thêm một lần nữa, các doanh nghiệp phải chi tiền hối lộ.

Kết quả điều tra cho thấy, từ ngày 7/5/2021 đến khi bị khởi tố bị can, bắt tạm giam (ngày 22/12/2022), ông Chử Xuân Dũng làm Phó Ban chỉ đạo Công tác phòng chống dịch Covid-19 TP Hà Nội với nhiệm vụ, quyền hạn duyệt, ký chủ trương cho doanh nghiệp được đưa công dân Việt Nam ở nước ngoài về cách ly trên địa bàn TP Hà Nội dựa trên văn bản đề nghị của doanh nghiệp và báo cáo đề xuất của Sở Y tế Hà Nội.

Từ tháng 4- 12/2021, ông Chử Xuân Dũng ký 66 văn bản đồng ý cho 16 công ty được đưa công dân Việt Nam từ nước ngoài về cách ly, nhưng chỉ có 13 công ty thực hiện việc này.

Ông Trần Văn Tân, với vai trò là Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam, trong thời gian được giao nhiệm vụ giải quyết công việc liên quan đến công tác phòng chống dịch Covid, ngày 16/4/2021 đã ký ban hành văn bản phân công trách nhiệm cho các sở, ban ngành trong việc đón công dân về nước cách ly tập trung tại khách sạn.

Theo đó, Sở Y tế được giao là đơn vị chủ trì tiếp nhận hồ sơ doanh nghiệp, phối hợp tham mưu để ông Tân thay mặt UBND tỉnh duyệt, ký công văn chấp thuận cho công dân trên chuyến bay do doanh nghiệp tổ chức được cách ly tại địa bàn tỉnh Quảng Nam.

“Chuyến bay giải cứu” là vụ án đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp. Vụ án liên quan đến nhiều cơ quan, tổ chức, đơn vị chức năng trong, ngoài nước. Hành vi phạm tội của các bị can trong vụ án là đặc biệt nghiêm trọng, khi lợi dụng tình hình dịch bệnh Covid 19, vì mục đích lợi nhuận, vụ lợi cá nhân, bất chấp các quy định của pháp luật, xâm phạm đến hoạt động đúng đắn của cơ quan nhà nước, gây thiệt hại nghiêm trọng về tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của cơ quan, tổ chức và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

Đến nay, việc điều tra vụ án “chuyến bay giải cứu” đã hoàn thành, hành vi phạm tội của các bị can được làm rõ. Cơ quan điều tra đã chuyển hồ sơ đến Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao đề nghị truy tố các bị can. Việc định tội sẽ được tòa án xem xét.

Kết luận tại cuộc họp Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ngày 18/11/2022, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng lưu ý, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực luôn là nhiệm vụ hết sức khó khăn, phức tạp, lâu dài. Bởi các hành vi tham nhũng, tiêu cực sẽ ngày càng tinh vi, phức tạp, khó lường hơn.

Nó không chỉ diễn ra trong nước mà vượt ra cả phạm vi quốc tế, không chỉ xảy ra trong khu vực nhà nước mà cả ở khu vực ngoài nhà nước, không chỉ một vài cá nhân vi phạm mà đã có nhiều tập thể vi phạm, hình thành các "nhóm lợi ích"; không chỉ làm mất tiền, tài sản của Nhà nước, mà còn mất nhiều cán bộ, làm mất niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Trong các nhiệm vụ cần tập trung làm tốt, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh việc khẩn trương tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ xác minh, điều tra, xử lý nghiêm sai phạm liên quan đến nhiều vụ án.