Nhà báo Hoàng Hường: Kính thưa quý vị độc giả, ứng xử của con người với tài nguyên, thiên nhiên và môi trường là câu chuyện đang nóng lên thời gian gần đây. Làm sao để tránh được sự xung đột giữa DN và cộng đồng. Nhà nước đã làm tròn vai trong việc điều phối trách nhiệm giữa các tổ chức, DN, nhà đầu tư, cũng như trong việc sử dụng, khai thác tài nguyên ?

Tuần Việt Nam tổ chức toạ đàm cùng 3 khách mời: ông Đào Trọng Tứ, GĐ Trung tâm Phát triển bền vững Tài nguyên nước và thích nghi biến đổi khí hậu; bà Ngụy Thị Khanh GĐ Trung tâm Sáng tạo Phát triển xanh và ông Nguyễn Minh Thuyết nguyên là ĐBQH khoá XI, XII để tìm lời giải cho vấn đề trên.

Có nhà khoa học cho là dự án đã được nghiên cứu kĩ càng, lấn sông như thế không có tác hại gì. Nhưng tôi rất bức xúc. Về mặt luật pháp chúng ta không được phép làm, như ông Thuyết nói tôi xin được không nhắc lại nữa. Về vấn đề cản trở dòng sông ở bất cứ một  dạng nào, chưa nói đến chuyện tỉnh Đồng Nai đã cho hợp tác với cơ quan khoa học nghiên cứu, chúng ta thấy đấy là vấn đề mà cần phải rất tránh.  

Cũng ở Đồng Nai, chính hai dự ánthủy điện Đồng Nai 6 và 6a sau khi dư luận gay gắt lên tiếng thìBộ TN - MT phải cho đình chỉ vì xâm phạm Vườn quốc gia Cát Tiên. Hai câu chuyện này có điểm giống nhau.

Đầu tiên là chuyện tuân thủ pháp luật. Sông Đồng Nai có hai ủy ban, UB Bảo vệ Môi trường lưu vực sông với thành phần đại diện cho 11 tỉnh, cộng với Bộ TN&MT. Rồi trước đây còn Ban quản lý quy hoạch sông mà hiện giờ vẫn duy trì một  ủy ban tạiBộ Nông nghiệp. Khi Đồng Nai cho phép Tân Thành Phát đổ đất ra sông thì bản thân các cơ quan này không vào cuộc ngay. Chỉ gần đây báo chí nêu mới bắt đầu vào cuộc, dù đấy là trách nhiệm.

Bà Ngụy Thị Khanh: Luật đều đưa ra các quy trình rất rõ ràng và DN họ cũng tuân thủ theo các bước đã đề ra.  Vấn đề là vai trò, tiếng nói đại diện của người dân trong câu  chuyện này như thế nào? Những "người tham gia vào trong quá trình gọi là tư cách đại diện của người dân ấy có thực sự là phản ánh tiếng nói đại diện hay không?" Câu trả lời vẫn đang bỏ trống.

Ông Nguyễn Minh Thuyết: Thực ra Luật Bảo vệ Môi trường có rất nhiều điều nói về việc tham vấn ý kiến nhân dâncủa các tổ chức chính trị xã hội - xã hội. Ví dụ: Điều 144 luật nói về vai trò của Mặt trận Tổ quốc, Điều 145 nói về vai trò các tổ chức thành viên mặt trận, Điều 146 nói về cộng đồng dân cư. Theo đó thì ai cũng có quyền.  

Trong những trường hợp cần thiết không thể lấy ý kiến tham vấn rộng rãi thì người thực hiện phải lấy ý kiến của HĐND nhưng chúng ta biết rồi, ở nước ta chuyện này rất khó. Có những điều luật rất vô lý mà tôi thấy rằng vẫn thông qua được, bởi vì những người được hỏi ý kiến cho là chuyện này cấp trên đồng ý rồi. Thứ hai nữa là nếu có đưa ra HĐND thì bản thân HĐ cũng thường có tâm lý, đây là chủ trương của lãnh đạo rồi, khó mà bỏ phiếu không đồng tình.

Chuyện vừa xảy ra với điều 60 của Luật Bảo hiểm Xã hội đã cho thấy ngay sự bất cập này.  Tức là, khi dân phản ứng về chính sách bất cập, phải ngay lập tức họp xử lý tình hình và đề nghị Quốc hội sửa ngay một điều luậtmới được QH thông qua và chưa kịp có hiệu lực thi hành.  

Điều đó chứng tỏ quá trình đưa ra các quyết sách có vấn đề. Thủ tục, hình thức thì đảm bảo hết, nhưng không giải quyết được câu chuyện bản chất.

Ông Đào Trọng Tứ

Hoàng Hường: Dự án lấp sông Đồng Nai đang tạm dừng. Trong trường hợp nếu Chính phủ yêu cầu phải dừng hẳn lại và moi đất đá lên để trả lại cảnh quan cũ thì UBND tỉnh Đồng Nai có phải đền bù hay không? Và chúng ta nên có cách giải quyết như nào để hài hoà lợi ích các bên, không làm nhà đầu tư nản lòng khi muốn đầu tư cho các dự án kinh tế xã hội khác?

Ông Đào Trọng Tứ:  Một lãnh đạo cấp sở của Đồng Nai nói :"đó là một công trình tạo nên một khoảng không gian đẹp đẽ cho thành phố" và,  tới70% là dành cho khu vực công cộng. Nhưng ở đây chúng ta phải nhìn nhận rõ ràng: bất cứ quyền lợi của ai, dù có dành cả 100% diện tích cho công cộng cũng không được làm.

Chúng ta không thể chặn con sông để làm. Hãy tưởng tượng: tỉnh nào, thành phố nào thấy con sông đẹp cũng đua nhau san lấp để xây dựng, kể cả làm không gian công cộng thì rồi cũng sẽ phá hoại điều kiện tự nhiên.  Tỉnh vẫn lý luận theo cách tôi cho là không hợp lý. Thứ hai, về câu chuyện "tại sao người dân không được làm mà doanh nghiệp lại được làm, được tỉnh  đồng tình?".

Tôi không trách nhà đầu tư, nhưng rõ ràng họ làm vì lợi ích của bản thân họ, tất nhiên tôi cũng khẳng định họ cũng có vì lợi ích của xã hội. Nhưng tôi thấy không ổn khi chúng ta xây dựng công trình mà lợi ích của nhà đầu tư lại vênh lệch với lợi ích cộng đồng, trong khi đó người dân cũng được hỏi ý kiến nhưng rất ít.

Tuần Việt Nam

Ảnh: Lê Anh Dũng

Đạo diễn hình: Thúy Hồng

Quay phim: Đức Yên, Xuân Quý

Dựng phim: Huy Phúc