Đảng Dân chủ có thể chọn ứng viên tổng thống mới thay ông Biden?

Khi chỉ còn gần 4 tháng là đến ngày bầu cử tổng thống Mỹ 2024, một số thành viên cấp cao của đảng Dân chủ đã kêu gọi ông Biden rút khỏi cuộc đua vào Nhà Trắng năm nay. Truyền thông Mỹ thống kê, 5 hạ nghị sĩ của đảng đã công khai đề nghị tổng thống sắp mãn nhiệm chấm dứt chiến dịch tái tranh cử, trong khi 4 nhà lập pháp khác cũng đưa ra yêu cầu tương tự khi gọi điện riêng cho lãnh đạo phe thiểu số tại Hạ viện Hakeem Jeffries hôm 7/7.

Tuy nhiên, trong cuộc phỏng vấn với hãng thông tấn ABC và các sự kiện công chúng khác, ông Biden nhất quyết sẽ tiếp tục chạy đua vào Nhà Trắng. Một số lãnh đạo của đảng Dân chủ cũng khẳng định sẽ ủng hộ chính khách kỳ cựu này.

Bất đồng làm dấy lên lo ngại về xung đột, thậm chí “nội chiến” trong đảng Dân chủ xoay quanh việc có nên thay ông Biden bằng một ứng viên tổng thống khác hay không. Theo giới quan sát, mọi việc không hề dễ dàng và dưới đây là các kịch bản có thể sẽ xảy ra.

Trong trường hợp ông Biden quyết định đầu hàng các áp lực và từ bỏ vai trò ứng cử viên tổng thống đại diện Đảng Dân chủ, việc tìm người thay thế sẽ tương đối dễ dàng. Đảng Dân chủ sẽ chính thức công bố ứng viên được chọn tại Đại hội toàn quốc của đảng (DNC) tại Chicago từ ngày 19 – 22/8.

BBC đưa tin, các thành viên Dân chủ được cho là đang lên kế hoạch đề cử Tổng thống Biden và Phó Tổng thống Kamala Harris trước cuộc họp đó.

Về cơ bản, một ứng viên phải giành được sự ủng hộ của đa số “đại biểu”, những quan chức của đảng có quyền chính thức lựa chọn ứng viên đại diện. Các đại biểu được phân bổ cho các ứng viên theo tỷ lệ, dựa vào kết quả các cuộc bầu cử sơ bộ của mỗi bang.

Năm nay, ông Biden giành được gần 99% trong tổng số xấp xỉ 4.000 đại biểu. Theo quy định của DNC, những đại biểu đó phải “cam kết” ủng hộ tổng thống.

Nếu ông Biden rút lui, sự ủng hộ của số đại biểu đó sẽ được phân chia lại. Đảng Dân chủ sẽ chỉ còn lại một đại hội mở, nơi họ đề xuất những ứng cử viên tiềm năng và tiếp tục bỏ phiếu cho đến khi một người trong số đó nhận được đa số phiếu ủng hộ.

Nếu Tổng thống Biden khăng khăng không chấm dứt chiến dịch tái tránh cử, tình hình có thể trở nên phức tạp khi ngày càng có nhiều nhà lập pháp Dân chủ muốn thay ông bằng một gương mặt khác.

Trong kỷ nguyên chính trị hiện đại ở xứ sở cờ hoa, một chính đảng lớn chưa bao giờ tìm cách cưỡng ép để định đoạt ứng viên đại diện đảng. Song, các quy định của DNC tồn tại một số lỗ hổng và về mặt lý thuyết có thể khiến ông Biden bị loại.

Cụ thể, các quy định cho phép các đại biểu "thành thật phản ánh tâm tư của những người đã bầu chọn mình", đồng nghĩa họ có thể tìm kiếm ứng cử viên khác. “Đó có thể là một kịch bản cực kỳ tồi tệ”, sử gia chính trị Leah Wright Rigueur bình luận.

Giới quan sát hiện hoài nghi về khả năng xảy ra một cuộc nổi dậy trong các đại biểu dự hội nghị của đảng Dân chủ. Tuy nhiên, DNC có thể thay đổi nội quy đảng bất cứ lúc nào.

Bà Wright Rigueur chỉ ra rằng, vào năm 1968, khi Tổng thống Mỹ lúc đó Lyndon B Johnson quyết định không tái tranh cử, DNC đã chuyển từ quy trình đại hội mở, trong đó các đại biểu có thể bỏ phiếu cho bất kỳ ai họ chọn, sang quy trình ràng buộc, trong đó một đại biểu được gắn với một ứng cử viên dựa trên kết quả sơ bộ.

Ngay cả khi ông Biden đột ngột rút lui khỏi cuộc đua, các nhóm bảo thủ đã tuyên bố vẫn sẽ đệ đơn kiện tính hợp pháp của bất kỳ chính khách Dân chủ nào được chọn thay thế ông “đấu chung kết” với cựu Tổng thống Trump vào ngày 5/11.

Theo quy định của Hiến pháp, Phó Tổng thống Harris sẽ tự động đảm trách ghế lãnh đạo Nhà Trắng nếu ông Biden từ chức trong nhiệm kỳ tổng thống của mình. Tuy nhiên, các quy tắc tương tự sẽ không được áp dụng nếu ông Biden từ bỏ tư cách ứng viên tổng thống đại diện đảng Dân chủ.

Hiện cũng không có cơ chế nào giúp “phó tướng” của ông chiếm thế thượng phong tại một đại hội mở của DNC. Thay vào đó, bà Harris sẽ phải nỗ lực giành được sự ủng hộ của đa số đại biểu như bất kỳ ứng cử viên nào khác.

Ông Biden có thể ủng hộ bà Harris thay thế mình nếu ông quyết định dừng tranh cử. Vì đã có tên là ứng viên của đảng Dân chủ nên bà Harris sẽ có quyền sử dụng tất cả các quỹ vận động tranh cử hiện có của tổng thống.

Nữ Phó Tổng thống da màu đầu tiên trong lịch sử Mỹ cũng được công chúng trên toàn quốc biết tới, nhưng mức độ yêu thích tương đối thấp của cử tri có thể làm bà mất đi lợi thế đó.

Tu chính án thứ 25 của Hiến pháp Mỹ cho phép Phó tổng thống và đa số nội các tuyên bố tổng thống không thể thực hiện trọng trách lãnh đạo chính phủ. Nếu được kích hoạt, quyền lực sẽ được chuyển giao cho Phó tổng thống để giữ chức quyền Tổng thống.

Điều này chưa bao giờ xảy ra trước đây. Tuy nhiên, sau cuộc tranh luận ngày 27/6, các nghị sĩ cấp cao trong đảng Cộng hòa của ông Trump đã kêu gọi nội các của ông Biden xem xét việc áp dụng điều khoản này.

Đáng chú ý, sau khi những người biểu tình ủng hộ ông Trump gây bạo loạn ở trụ sở Quốc hội Mỹ ngày 6/1/2021 nhằm đảo ngược kết quả bầu cử tổng thống năm 2020, Hạ viện do phe Dân chủ nắm quyền kiểm soát lúc đó đã thông qua nghị quyết kêu gọi Phó Tổng thống Mike Pence kích hoạt Tu chính án thứ 25 để lật đổ ông Trump. Song, động thái này chẳng đi đến đâu.