Bộ Công Thương vừa có báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ về cơ chế đối với các dự án điện gió, điện mặt trời chuyển tiếp.

Theo Bộ Công Thương, thời gian qua, nhất là trong 3 năm từ 2019-2021, đã có sự phát triển rất nhanh của các nguồn điện mặt trời và điện gió ở Việt Nam. Đến nay, theo báo cáo của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và các địa phương, trong tổng số 78.121 MW công suất lắp đặt nguồn điện toàn quốc, có 16.564 MW điện mặt trời (bao gồm 8.904 MW điện mặt trời tập trung và 7.660 MW điện mặt trời mái nhà), 4.126 MW điện gió đã vào vận hành, đã được hưởng giá FIT theo các Quyết định của Thủ tướng Chính phủ. 

62 dự án điện gió dở dang, chờ cơ chế giá mới sau khi lỡ hẹn hưởng giá ưu đãi.

Bên cạnh đó, hiện vẫn còn nhiều dự án/phần dự án điện gió, điện mặt trời đã triển khai trên thực tế nhưng không vào kịp thời hạn được hưởng giá FIT (trong đó có 62 dự án điện gió, tổng công suất 3.479 MW đã ký hợp đồng mua bán điện với EVN nhưng do giá FIT hết hạn nên chưa có giá bán điện, 5 dự án/phần dự án điện mặt trời, tổng công suất 452,62 MW cũng đang chờ xác định giá bán điện), một số dự án khác cũng đã triển khai dở dang. Vì vậy, để tránh lãng phí đầu tư xã hội, cần thiết phải xác định cơ chế về giá điện cho các dự án này. 

Đối chiếu với các quy định của pháp luật, Bộ Công Thương thấy rằng Phương án 1 (đàm phán giá điện giữa chủ đầu tư và EVN trong khung giá do Bộ Công Thương ban hành) là tuân thủ tuyệt đối các quy định của Luật Điện lực, Luật Giá và các văn bản hướng dẫn Luật Điện lực. Quy trình, thủ tục xây dựng khung giá, đàm phán và ký kết hợp đồng mua bán điện giữa các bên đã thông suốt, và đang được áp dụng cho các loại hình nguồn điện khác như thuỷ điện, nhiệt điện, tua bin khí. 

Còn với phương án 2 (EVN đấu thầu mua điện), Bộ Công Thương đánh giá là chưa rõ cơ sở pháp lý. Duy nhất tại Khoản 4, Điều 5 Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg có nêu: “Giá mua điện từ các dự án điện mặt trời nối lưới không đáp ứng các điều kiện tại khoản 1 và khoản 3 Điều này được xác định thông qua cơ chế cạnh tranh.” Có thể hiểu cơ chế cạnh tranh là đấu thầu mua điện, tuy nhiên cơ chế đấu thầu mua điện của các dự án đã có chủ đầu tư, đã triển khai dở dang chưa được qui định trong các văn bản pháp luật, bao gồm Luật Điện lực, Luật Giá, Luật Đấu thầu, Luật Đấu giá tài sản và các văn bản hướng dẫn liên quan. Nếu xây dựng qui định thì sẽ là qui định mới hoàn toàn. 

Ngoài ra, đối với phương án đấu thầu mua điện, trong quá trình xây dựng, Bộ Công Thương nhận được nhiều phản hồi của các nhà đầu tư, hầu hết phản ứng mạnh, biểu lộ sự không đồng tình, cho rằng việc đấu thầu mua điện trong thời gian mấy năm là chưa có căn cứ pháp lý vững chắc, ảnh hưởng đến tính toán dòng tiền, khả năng hoàn vốn và trả nợ ngân hàng của các dự án đã triển khai. 

Căn cứ các phân tích về căn cứ pháp lý, Bộ Công Thương thấy rằng các dự án điện gió, điện mặt trời trong tương lai cũng sẽ phải thực hiện theo cơ chế: các chủ đầu tư dự án đàm phán giá điện, hợp đồng mua bán điện với EVN trong khuôn khổ khung giá và hướng dẫn do Bộ Công Thương ban hành để đảm bảo tuân thủ Luật Điện lực, Luật Giá và các văn bản liên quan. Bộ Công Thương đề xuất Thủ tướng Chính phủ cho áp dụng cơ chế này với các dự án điện gió, điện mặt trời triển khai sau này.

Để giải quyết dứt điểm cơ chế cho các dự án điện gió, điện mặt trời chuyển tiếp, tháo gỡ khó khăn cho các nhà đầu tư, đồng thời định hướng cơ chế cho các dự án điện gió, điện mặt trời trong tương lai, Bộ Công Thương đề nghị Thủ tướng Chính phủ chấp thuận cơ chế nhà đầu tư các dự án chuyển tiếp tiến hành đàm phán giá điện, hợp đồng mua bán điện với EVN trong khung giá phát điện và hướng dẫn do Bộ này ban hành. 

Với các dự án điện gió, điện mặt trời sẽ triển khai trong tương lai, Bộ Công Thương đề xuất và đề nghị Thủ tướng Chính phủ chấp thuận áp dụng cơ chế đàm phán giá điện và hợp đồng mua bán điện, để đảm bảo tính đồng nhất của hành lang pháp lý với các dự án. 

Với các dự án đã được công nhận vận hành thương mại, Bộ Công Thương đề nghị Thủ tướng Chính phủ có văn bản chỉ đạo để Bộ có cơ sở hướng dẫn việc rà soát, xem xét lại hợp đồng giữa EVN với các chủ đầu tư nhằm hài hoà lợi ích giữa bên bán - bên mua - người tiêu dùng điện và nhà nước. 

Bộ Công an vào cuộc rà soát cơ chế với các dự án điện gió dở dang

Báo chí đưa tin mới đây Bộ Công an đề nghị Ngân hàng Nhà nước cung cấp thông tin về các hợp đồng tín dụng, tình hình dư nợ, phân loại nợ đối với chủ đầu tư các dự án điện gió.

Theo đó, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (Cục Cảnh sát kinh tế - Bộ Công an) đang thu thập thông tin, tài liệu về tình hình cấp phép, đầu tư các dự án điện gió tại Việt Nam.

Theo văn bản, có 62 dự án không kịp vận hành thương mại trước ngày 1/11/2021 để hưởng giá bán điện ưu đãi theo quyết định 37 và 39 của Thủ tướng. Do đó, chủ đầu tư các dự án điện gió không có doanh thu, gặp nhiều khó khăn trong sản xuất, kinh doanh, ảnh hưởng đến nghĩa vụ trả nợ vay cho các tổ chức tín dụng.

Việc này nhằm tham mưu cho Chính phủ về cơ chế, chính sách mua bán điện từ các dự án điện gió vận hành sau 1/11/2021, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và tổ chức tín dụng, đề nghị cơ quan thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước phối hợp, rà soát cung cấp thông tin, tài liệu về các hợp đồng tín dụng, tình hình dư nợ, phân loại nợ đối với chủ đầu tư của 62 dự án điện gió và các dự án có tình trạng tương tự.
Hiện nay, các điều khoản về giá điện FIT đã hết hiệu lực áp dụng (với điện mặt trời là từ ngày 1/1/2021, với điện gió là từ ngày 1/11/2021), nhưng về mặt pháp lý, Quyết định 13 về cơ chế phát triển điện mặt trời, Quyết định 37 và Quyết định 39 về phát triển điện gió vẫn còn hiệu lực thi hành. Tuy nhiên, tại các quyết định này, có một số nội dung không còn phù hợp. 

Vì vậy, Bộ Công Thương cho rằng cần thiết phải bãi bỏ các Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg về phát triển điện mặt trời, Quyết định số 37/2011/QĐ-TTg và Quyết định số 39/2018/QĐ-TTg về phát triển điện gió.