Clip nghệ sĩ Xuân Huy biểu diễn cho Nhật hoàng Akihito bằng chiếc đàn sứ tự làm:

Ngày 1/6/2018 tại Tokyo, nghệ sĩ vioin Xuân Huy đã chơi bản Thais Meditation của Massenet với dàn nhạc dây Yokohama Sinfonietta của Nhật trước sự chứng kiến của Nhật hoàng Akihito và Hoàng hậu cùng quan chức cấp cao hai nước. 

Đây là cây đàn violin bằng sứ đầu tiên trên thế giới được nghệ sĩ Xuân Huy chế tác và biểu diễn. Món quà được đánh giá đặc biệt tinh tế và độc đáo, nâng tầm lên thành ngoại giao văn hóa giữa hai quốc gia. Đây cũng là lần hiếm hoi nghệ sĩ Xuân Huy biểu diễn tại một sự kiện bởi nhiều năm qua, anh trai Khánh Thi gần như ở ẩn để làm đàn. 

 Nhiều khi tôi ngửa mặt lên trời than: 'Sao khó thế'

Nghệ sĩ Xuân Huy với cây đàn sứ biểu diễn cho Nhật hoàng. 

Sau nhiều năm gặp lại, nghệ sĩ Xuân Huy vẫn giữ phong thái giản dị, không khoa trương dù được coi là thần đồng âm nhạc một thời và là một trong những nghệ sĩ violin xuất sắc nhất Việt Nam. Tuổi ngoài 50, Xuân Huy vẫn miệt mài làm đàn. Bên cạnh những chiếc violin gỗ, anh bền bỉ làm đàn sứ dù rằng 6 năm qua chưa cho ra lò thêm một tác phẩm hoàn chỉnh nào. 

Không chỉ là nghệ nhân làm đàn sứ đầu tiên tại Việt Nam cũng như trên thế giới cho đến nay, Xuân Huy còn là người sở hữu bộ sưu tập violin bằng sứ độc nhất vô nhị. Tuy nhiên, chỉ có 1 cây chơi được, 1 cây lắp dây để chơi, còn lại là những chiếc đàn sứ được anh tạo ra nhằm mục đích nghiên cứu, thậm chí có cả đàn bị hỏng.... Mỗi chiếc có một khuôn khác nhau và muốn tạo ra khuôn thì trước hết phải làm một cây đàn violin trước.   

 6 năm qua anh vẫn làm đàn nhưng liên tục thất bại dù trước đó đã thành công. 

Vốn là nghệ sĩ làm đàn gỗ thành thạo nhưng khi chuyển sang làm đàn sứ, Xuân Huy không thể lường trước được những khó khăn.

"Riêng đàn violin sứ khó hơn rất nhiều những món đồ khác vốn có công thức rõ ràng. Nó là một tổng thể không đều và bản thân cây đàn lại chỗ dày, chỗ mỏng nên khi nung sẽ cực kỳ khó. Nói đơn giản, công việc của tôi giống như cho vào lò cái 1 xe máy nhưng rút ra được cái máy bay. Đừng nghĩ cho xe máy vào thì sẽ cho ra sản phẩm tương tự. Nói vậy để thấy độ khó của tác phẩm bởi bên trong cây đàn thực sự là cả một ma trận", Xuân Huy nói. 

"Tôi là một người bình thường nhưng muốn để lại cái gì đó cho thế hệ sau. Vậy là tôi đi chọn chất liệu làm đàn. Có người để lại nhà, kim cương, có người để lại gia phả. Tôi không có tất cả những thứ đó và nghĩ rằng mình là người biết chơi đàn, biết làm đàn không tồi và làm bằng chất liệu sứ cũng hay bởi nó hội tụ đủ 'ngũ hành' (Kim - Mộc - Thủy - Hỏa - Thổ).

Khi mày mò tìm hiểu, nhiều người bảo tôi 'không làm được đâu, khó đấy'. Tôi bắt đầu kết hợp nhiều nghệ nhân, lò, xưởng... và tạo ra khuôn mẫu cho đàn. Nhiều khi tôi ngửa mặt lên trời than: 'Sao khó thế', dù đã được cảnh báo mà mình vẫn theo", nghệ sĩ tâm sự. 

Nghệ nhân duy nhất trên thế giới tạo ra 3 cây đàn violin sứ có thể chơi được

Xuân Huy chia sẻ bắt đầu làm đàn sứ từ năm 2014. Năm 2016, khi đã hoàn thành 90% cây đàn violin sứ đầu tiên trên thế giới, anh có ý định kết hợp với một tập đoàn gốm sứ lớn Việt Nam để cây đàn phổ cập hơn tới công chúng. Nhưng sau khi liên hệ, anh được biết đơn vị này cũng đang thực hiện 1 cây đàn sứ trong phòng thí nghiệm, dự kiến 8 tháng sau công bố và từ chối hợp tác với nghệ sĩ. Tuy vậy cho đến nay mới có duy nhất Xuân Huy giới thiệu được cây đàn sứ hoàn chỉnh có thể chơi nhạc và đăng ký bản quyền.  

Nghệ sĩ Xuân Huy từng biểu diễn khắp nơi trên thế giới, bước trên thảm đỏ của những khán phòng danh giá nhất, trình diễn cho những khán giả cao cấp nhất nhưng cuối cùng anh chọn về nước và làm một nghệ nhân đàn thầm lặng. Xuân Huy nói có lúc chôn chân tại căn phòng hơn chục mét vuông trong nhiều năm để làm đàn, anh cảm giác mình giống như người tu tập vậy.  

Làm đàn sứ không chỉ đòi hỏi người nghệ nhân có sự hiểu biết, tài năng mà còn là sự kiên trì do mọi mục tiêu về thời gian đều trở nên vô nghĩa. Bởi đó là những cây đàn độc nhất vô nhị và chế tác vô cùng khó nên không thể đặt ra mốc hoàn thành theo tháng hay năm.  

Trước câu hỏi của VietNamNet rằng với những chiếc đàn có 1-0-2 như vậy, anh có bao giờ nghĩ đến chuyện định giá của chúng? Nghệ sĩ violin Xuân Huy trả lời dứt khoát: "Không". Bởi: "mọi sự so sánh là khập khiễng. Tôi không nói đàn của mình trị giá rất nhiều triệu USD bởi nó độc bản nhưng thực sự là không có giá", anh nói

Ngoài cây đàn tặng Nhật hoàng, 1 cây đàn sứ khác do Xuân Huy chế tác đã được một nhà tài phiệt mua lại mà anh giấu danh tính lẫn giá tiền. Sản phẩm cuối cùng hiện tại thuộc sở hữu của Xuân Huy cũng là cây violin sứ đầu tiên trên thế giới anh bắt đầu tạo ra từ năm 2017 nhưng 2 năm vừa rồi mới hoàn thiện. Xuân Huy kể từ lúc nung đến làm vỏ bề ngoài cho cây đàn sứ mất tới 4 năm.  

Phía sau cây đàn vô giá tặng Nhật hoàng 

Riêng chiếc đàn tặng cựu Nhật hoàng, nghệ sĩ violin Xuân Huy kể nhờ sự giới thiệu của cựu đại sứ Phạm Sanh Châu, anh đã được chọn. "Tôi vui và vinh hạnh vì đại diện cho mỹ thuật Việt Nam đến một nước có nền mỹ thuật hàng đầu thế giới.  

Về cây đàn tặng cho Hoàng cung Nhật Bản, tôi đã làm 4 chiếc với cùng một họa tiết, phương pháp rồi gọt ra tỉ lệ của đàn chuẩn. Khi nung lên thì chỉ còn 3 cây thành công. Nhưng tôi chọn cây đàn đạt tỷ lệ cao nhất, còn lại phải đập bỏ hết dù làm mất bao công sức nhằm đảm bảo tính độc bản của sản phẩm.

Trước khi biểu diễn cho cựu Nhật hoàng, tôi không biết ông ấy chơi đàn gì nhưng chắc chắn giới tinh hoa gần như đều biết chơi piano hoặc violin. Gia đình cựu Nhật hoàng rất am hiểu âm nhạc. Họ không thiếu tiền nhưng đây là món quà tặng đúng người.

Một chiếc đàn violin gỗ quý có thể lên đến 50-70 triệu USD, nhưng cây violin bằng sứ đã thu hút sự quan tâm của Nhật hoàng, ông đã nghe tôi biểu diễn suốt 7 phút. Cây đàn sứ sau đó được trao tặng cho Nhật hoàng, rồi truyền lại cho Thái tử (Nhật hoàng hiện tại) và đặt trong Hoàng cung Tokyo", nghệ sĩ violin Xuân Huy chia sẻ. 

Khánh Thi chúc mừng anh trai Xuân Huy nhận bằng xác nhận kỷ lục. 

Nghệ sĩ violin Xuân Huy sinh năm 1972, được biết đến là một thần đồng âm nhạc. Anh sinh ra trong gia đình có bố là nghệ sĩ violin, mẹ là ca sĩ. Anh học đàn từ năm 3 tuổi. 7 tuổi, Xuân Huy trở thành thủ khoa đầu vào khoa Violin – Nhạc Viện Hà Nội (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam). 

13 tuổi, Xuân Huy đứng trong top 16 Thần đồng âm nhạc thế giới, tổ chức ở Venhepsky (Ba Lan). 16 tuổi, anh học hệ trung cấp âm nhạc ở Gnhexinsky, Moscow. Sau đó, nghệ sĩ học tiếp hệ đại học ở Học viện Tchaikovsky. Xuân Huy là người Việt Nam duy nhất chơi trong Dàn nhạc Giao hưởng Century của công nương Diana 8 năm liền.

Năm 1998, anh về nước, đầu quân cho Nhà hát Nhạc Vũ kịch Việt Nam, Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam nhưng mỗi nơi đều làm một thời gian ngắn. Từ thập niên 2000, Xuân Huy ít khi xuất hiện trước công chúng và biểu diễn trong chương trình hòa nhạc Điều còn mãi của báo VietNamNet năm đầu tiên.

Năm 2011, Xuân Huy khởi xướng chơi nhạc giao hưởng trên đường phố bằng một chương trình dài hơi mang tên Luala concert. Nhiều năm qua anh sống ẩn dật, chủ yếu tập trung làm đàn.