Ngày 14/4, TP.HCM thông báo về kết quả giải trình tự SARS-CoV-2 từ các bệnh nhân dương tính trong giai đoạn 11/1 đến 20/3. Trong 5 mẫu được giải mã thành công xác định, một mẫu là biến thể phụ XBB.1.5 của Omicron.
Theo dữ liệu từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ, biến thể phụ XBB.1.5 đang gây ra phần lớn số ca mắc mới ở Mỹ (88%) nhưng có dấu hiệu giảm dần. Giống như các phiên bản trước của Omicron, XBB.1.5 được mô tả là chủng dễ lây truyền nhất cho tới khi XBB.1.16 xuất hiện.
Tiến sĩ Scott Roberts, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm của Yale Medicine (Mỹ), cho biết: “Ngay cả những người đã tiêm vắc xin hoặc mắc Covid-19 gần đây cũng đã nhiễm bệnh”.
Dấu hiệu bệnh của người nhiễm XBB.1.5 tương tự như các biến thể phụ của Omicron trước đây. Trong đó bao gồm các triệu chứng cảm lạnh điển hình như ho, nghẹt mũi đến khó thở, nồng độ oxy thấp cần được chăm sóc y tế khẩn cấp. Mất vị giác và khứu giác (phổ biến khi nhiễm biến thể Alpha và Delta) vẫn có thể xảy ra trong một số trường hợp nhưng ít gặp hơn nhiều.
Các triệu chứng khác bao gồm sốt, ớn lạnh, mệt mỏi, đau cơ hoặc đau toàn thân, đau họng, buồn nôn hoặc nôn và tiêu chảy. Các triệu chứng có thể kéo dài từ 5 đến 7 ngày tùy từng người.
Vào mùa thu 2022, một biến thể phụ của Omicron là XBB đã “quét” qua Singapore. XBB.1.5 là hậu duệ của chủng đó.
Theo Yale Medicine, XBB.1.5 lần đầu tiên được xác định tại Mỹ vào tháng 10/2022. Cả XBB và phiên bản XBB.1.5 đều là biến thể phụ của virus tái tổ hợp (hoặc lai). Điều đó đồng nghĩa XBB.1.5 được tạo thành từ hai nhánh của dòng phụ Omicron BA.2.
Các nhà chuyên môn cho rằng cả hai nhánh đã lây nhiễm cho một người và trộn lẫn để tạo thành XBB lai, dẫn tới các đột biến bổ sung. Tiến sĩ Roberts nói: “Virus cúm luôn hoạt động như vậy. Điều đó có thể không có gì khác biệt nhưng vẫn cần theo dõi”.
XBB.1.5 còn được gọi là Kraken - tên một con quái vật biển trong truyền thuyết. Một giáo sư sinh học người Canada đã đưa ra tên gọi trên.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đánh giá XBB.1.5 là chủng Omicron dễ lây truyền nhất (trước khi có XBB.1.16). Tại Mỹ, biến thể phụ này đã lan nhanh “như cháy rừng” với mức tăng 94% ở khu vực New England vào đầu tháng 2. Cùng tuần đó, số ca nhiễm XBB.1.5 đã tăng lên khoảng 53% ở khu vực Trung Tây bao gồm Iowa, Kansas, Missouri và Nebraska.
Nếu vào tháng 12/2022, số ca mắc XBB.1.5 ở Mỹ chỉ chiếm 2% tổng số bệnh nhân thì tới tháng 2 năm nay, con số là 75% còn hiện tại là 88%.
Chưa có bằng chứng nào cho thấy XBB.1.5 gây bệnh nặng hơn các chủng Omicron khác. Tiến sĩ Roberts nói: “Đã có sự gia tăng số ca nhập viện ở vùng Đông Bắc nước Mỹ nhưng có thể do nhiều người nhiễm bệnh hơn, bao gồm cả những người cao tuổi, dễ nhiễm trùng, đang mắc bệnh nặng".
Cần thời gian để thu thập dữ liệu dài hạn cho thấy vắc xin hoạt động như thế nào để phòng chống XBB.1.5. Nhưng Tiến sĩ Roberts đánh giá, những người đã tiêm mũi tăng cường Pfizer hoặc Moderna có khả năng được bảo vệ tốt, đặc biệt chống lại bệnh nặng và tử vong.
Một nghiên cứu vào tháng 1 của CDC Mỹ đã đánh giá hiệu quả thực tế của vắc xin phiên bản cập nhật đối với XBB.1.5. Các nhà khoa ghi nhận, trong ba tháng đầu tiên sau khi tiêm vắc xin, hiệu quả của liều nhắc lại với XBB.1.5 tương tự như với BA.5.
Tiến sĩ Roberts nói: “Ngay cả khi số ca mắc bệnh gia tăng, con số vẫn thấp hơn so với những đợt trước đó và tại thời điểm này, virus đã biến đổi theo xu hướng nhẹ hơn. Tôi hy vọng điều này có thể đạt đến giai đoạn mà sự lây nhiễm không còn ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của chúng ta”.
Điều quan trọng cần nhớ là vẫn sẽ có những người nguy cơ cao mắc bệnh nghiêm trọng vì họ lớn tuổi hoặc suy giảm miễn dịch bị lây nhiễm từ những người không thực hiện các biện pháp phòng chống.
Ngoài ra, các chuyên gia vẫn chưa biết đầy đủ về tình trạng hậu Covid-19 với các triệu chứng nghiêm trọng tiếp tục kéo dài sau khi người bệnh âm tính. Một vấn đề khác là càng có nhiều ca nhiễm thì virus càng có nhiều cơ hội tiến hóa hơn nữa.
.svg){kind=icon}
