Tình hình quốc tế năm 2022 tiếp tục trải qua những biến động lớn, có những diễn biến nhanh, phức tạp và ngoài dự báo thông thường. Hòa bình, hợp tác, liên kết để phát triển là nguyện vọng chung của các quốc gia, dân tộc, song đứng trước nhiều thách thức do cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng quyết liệt, xung đột Nga - Ukraine bùng nổ, chạy đua vũ trang, bất ổn chính trị - xã hội gia tăng ở nhiều nước. Các thách thức an ninh phi truyền thống, nhất là biến đổi khí hậu, thiên tai và dịch bệnh tiếp tục nổi lên gay gắt. Hầu hết các nước đã cơ bản trở lại trạng thái bình thường, song tiến trình phục hồi còn trắc trở do hệ lụy kéo dài của dịch Covid-19.

Trong bối cảnh đó, phát huy thế và lực mới của đất nước, bám sát đường lối đối ngoại Đại hội XIII của Đảng, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát, đúng đắn của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Lãnh đạo Đảng và Nhà nước, ngành ngoại giao đã phối hợp chặt chẽ với đối ngoại Đảng, đối ngoại nhân dân và các cấp, các ngành triển khai đồng bộ, sáng tạo, hiệu quả các hoạt động đối ngoại, chủ động và nhạy bén chuyển sang trạng thái bình thường, nhờ đó đạt kết quả toàn diện và quan trọng, đóng góp vào thành tựu đối ngoại và phát triển kinh tế - xã hội đất nước năm 2022.

Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn.

Nổi bật là, tiếp tục củng cố vững chắc cục diện đối ngoại thuận lợi cho giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao hơn nữa vị thế, uy tín quốc tế của đất nước. Hoạt động đối ngoại các cấp, đặc biệt là các hoạt động đối ngoại của lãnh đạo Đảng và Nhà nước, đã giúp tăng cường tin cậy chính trị, tạo xung lực mới cho mở rộng và làm sâu sắc hơn quan hệ với nhiều đối tác, nhất là các nước láng giềng, các đối tác quan trọng, bạn bè truyền thống và các đối tác có nhiều tiềm năng.

Trong năm 2022, đã có gần 70 hoạt động đối ngoại của lãnh đạo chủ chốt cả trực tiếp và trực tuyến; trong đó có 14 đoàn ra và 19 đoàn vào; nhiều văn kiện, thỏa thuận hợp tác cụ thể, thực chất được ký kết nhân các dịp này.

Cùng với quốc phòng, an ninh và các bộ, ngành liên quan, ngành ngoại giao tiếp tục củng cố vững chắc đường biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, tạo thuận lợi cho giao lưu kinh tế - xã hội; đồng thời, kiên trì thúc đẩy đối thoại, đàm phán, trong đó đã đạt những bước tiến quan trọng về phân định, giải quyết một số vấn đề biên giới lãnh thổ phù hợp với luật pháp quốc tế.

Trên bình diện đa phương, tiếp tục phát huy vai trò, đóng góp tích cực và có trách nhiệm tại các cơ chế, diễn đàn đa phương quan trọng, nhất là Liên hợp quốc, ASEAN, APEC, hợp tác tiểu vùng Mê Công. Năm 2022, Việt Nam được quốc tế tín nhiệm bầu vào nhiều tổ chức quốc tế quan trọng như Phó Chủ tịch Đại hội đồng Liên hợp quốc Khóa 77, thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2023-2025, Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO nhiệm kỳ 2022 – 2026, v.v…

Quán triệt chủ trương ngoại giao kinh tế là nhiệm vụ cơ bản, trung tâm của nền ngoại giao Việt Nam, “lấy người dân, địa phương và doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ”, ngành ngoại giao nỗ lực phối hợp với các ban, bộ, ngành, địa phương chủ động, tích cực đẩy mạnh nội dung kinh tế trong các hoạt động đối ngoại của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, nhạy bén nắm bắt cơ hội các nước mở cửa trở lại, tranh thủ hiệu quả các liên kết, thỏa thuận kinh tế và các xu hướng phát triển mới trên thế giới để mở rộng và làm sâu sắc hơn hợp tác kinh tế với nhiều đối tác. Kết quả công tác ngoại giao kinh tế đã đóng góp thiết thực vào duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nước ta, đẩy mạnh xuất khẩu, thu hút được nhiều nguồn lực bên ngoài phục vụ tái cơ cấu nền kinh tế và phát triển bền vững đất nước.

Ngoại giao văn hóa kết hợp chặt chẽ với ngoại giao kinh tế, thông tin đối ngoại cùng với nhiều di sản của nước ta được UNESCO công nhận tiếp tục tạo hiệu ứng quảng bá sâu rộng hình ảnh đất nước, con người, văn hóa và thành tựu phát triển của Việt Nam ra thế giới. Quán triệt sâu sắc chủ trương của Đảng và Nhà nước về củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, công tác người Việt Nam ở nước ngoài tiếp tục được triển khai mạnh mẽ, tích cực chăm lo cho kiều bào ta ổn định và phát triển. Công tác bảo hộ công dân đạt kết quả quan trọng, đã kịp thời sơ tán an toàn hơn 6.000 công dân, kiều bào ta tại Ucraina, đưa về nước khoảng 1.200 công dân bị cưỡng bức lao động tại Campuchia, bảo hộ hàng trăm ngư dân, tàu cá, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của công dân ta ở nước ngoài.

Có được những kết quả quan trọng nêu trên trước hết là nhờ đường lối đối ngoại đúng đắn của Đảng và Nhà nước cùng với cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế của đất nước sau hơn 35 năm đổi mới; sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân, giữa các ngành, các cấp và sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị; sự đồng tình, ủng hộ của toàn dân; sự hợp tác của các đối tác, bạn bè quốc tế, v.v…

Thành tựu đối ngoại và ngoại giao năm 2022 cũng như từ sau Đại hội XIII của Đảng đến nay đã khẳng định trường phái đối ngoại và ngoại giao “cây tre Việt Nam” dựa trên nền tảng tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh và truyền thống, bản sắc ngoại giao, văn hóa dân tộc là phù hợp với điều kiện đặc thù của Việt Nam và đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn hiện nay.

Trước những biến động phức tạp của tình hình quốc tế, “cây tre Việt Nam” vẫn giữ vững thế ổn định và vươn lên nhờ “gốc vững” là kiên định độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa, đề cao các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên Hợp Quốc và luật pháp quốc tế, vì lợi ích quốc gia - dân tộc; đồng thời uyển chuyển, linh hoạt, sáng tạo, cơ động trong sách lược, ứng xử với phương châm “dĩ bất biến, ứng vạn biến”, bình đẳng, hợp tác cùng có lợi.

Năm qua, lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã có những hoạt động đối ngoại quan trọng và sôi động.

Bản sắc ngoại giao “cây tre Việt Nam” đã được phát huy và thể hiện rõ trong từng hoạt động đối ngoại, đặc biệt là hoạt động đối ngoại cấp cao, cũng như trong ứng xử có lý, có tình với từng đối tác và tại từng cơ chế, diễn đàn đa phương. Qua đó, chúng ta đã khẳng định một Việt Nam bản lĩnh, chân thành, thủy chung, tin cậy và có trách nhiệm; đồng thời, giữ vững tổng thể cục diện đối ngoại thuận lợi cho phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh thế giới có nhiều yếu tố bất ổn, bất định.

Thực tiễn đối ngoại và ngoại giao trong năm qua tiếp tục làm phong phú và sâu sắc hơn các bài học quý báu về đối ngoại trong công cuộc đổi mới. Đó là, càng đứng trước khó khăn, thử thách, càng phải kiên định trong nguyên tắc, linh hoạt, sáng tạo trong sách lược; xử lý đúng đắn mối quan hệ giữa độc lập, tự chủ và đoàn kết, hợp tác quốc tế, giữa lợi ích quốc gia - dân tộc và nghĩa vụ, trách nhiệm quốc tế; xây dựng đoàn kết, đồng thuận trong triển khai đối ngoại dưới sự lãnh đạo thống nhất, tuyệt đối của Đảng, sự quản lý tập trung của Nhà nước; kết hợp nhuần nhuyễn giữa thế và lực, giữa đa phương và song phương, giữa ngoại giao chính trị, ngoại giao kinh tế và ngoại giao văn hóa; tăng cường nghiên cứu, dự báo, tham mưu chiến lược về đối ngoại, đánh giá đúng tình hình để luôn giữ thế chủ động trước diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường của tình hình; luôn đặc biệt coi trọng xây dựng, chỉnh đốn Đảng toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ trong ngành ngoại giao, v.v…

Cùng với đất nước, ngành ngoại giao đang bước vào giai đoạn phát triển mới. Phát huy mạnh mẽ bản sắc ngoại giao “cây tre Việt Nam” và truyền thống vẻ vang của ngoại giao cách mạng, ngành ngoại giao phối hợp chặt chẽ với đối ngoại Đảng, đối ngoại Nhân dân, quốc phòng, an ninh, kinh tế, văn hóa - xã hội tiếp tục triển khai đồng bộ, sáng tạo và hiệu quả các nhiệm vụ đối ngoại.

Trước đòi hỏi của tình hình, nhiệm vụ trong giai đoạn mới, với bản lĩnh được tôi luyện qua nhiều thử thách, khó khăn, toàn ngành ngoại giao dưới sự lãnh đạo của Đảng quyết tâm, nỗ lực xây dựng ngành ngoại giao trong sạch, vững mạnh, chuyên nghiệp, toàn diện, hiện đại, đóng góp vào sự nghiệp phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc xứng đáng với niềm tin của Đảng, Nhà nước và nhân dân.

Bùi Thanh Sơn, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao