Bộ trưởng Y tế lý giải nguyên nhân gây thiếu vật tư y tế

Trao đổi với phóng viên sau cuộc họp sáng 25/2 do Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì về tháo gỡ vướng mắc liên quan đến mua sắm trang thiết bị y tế, hoá chất xét nghiệm, sinh phẩm chẩn đoán, vật tư tiêu hao, thuốc chữa bệnh, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, khi Chính phủ ban hành Nghị quyết 144, Nghị định 98 vào thời điểm cuối tháng 2 đầu tháng 3, sẽ giúp tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho ngành y tế, để làm tốt hơn nữa công tác phục vụ chăm sóc sức khỏe cho người dân.

PV: Thưa Bộ trưởng, Bộ trưởng có thể cho biết những nỗ lực cụ thể của Bộ Y tế trong thời gian qua để gỡ rối những vướng mắc, khó khăn của ngành y, đặc biệt là tình trạng thiếu thuốc và cạn kiệt vật tư, trang thiết bị y tế?

Bộ trưởng Đào Hồng Lan: Có thể khẳng định ngay từ năm 2022, tại các bệnh viện cũng như trên thị trường đã xuất hiện một số tình huống liên quan đến thiếu thuốc, thiếu trang thiết bị vật tư y tế. Để giải quyết vấn đề này, ngay từ năm 2022, Quốc hội, Chính phủ cùng Bộ Y tế và các bộ, ngành đã rất nỗ lực và cố gắng.

Qua phân tích đánh giá của chúng tôi liên quan đến tình trạng thiếu thuốc, vật tư và trang thiết bị y tế, thì có cả nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan. Sau 3 năm chống dịch COVID-19, thì cuộc xung đột Nga-Ukraine đã làm ảnh hưởng đến nguồn cung thuốc, vật tư, trang thiết bị y tế trên thị trường thế giới nói chung, trong đó có Việt Nam.

Bên cạnh đó, sau dịch COVID-19, số lượng người dân đi khám, chữa bệnh tăng đột biến, vì vậy, công tác dự trù, công tác đấu thầu của các cơ sở y tế đã có những lúc chưa đáp ứng được với nhu cầu tăng đột biến này.

Thứ hai là nguyên nhân chủ quan là những quy định liên quan tới mua sắm thuốc, vật tư và trang thiết bị y tế có rất nhiều các văn bản pháp luật chi phối, từ Luật đấu thầu, Luật Giá, Luật Tài sản công, Luật Dược đến các Nghị định hướng dẫn bên dưới. Khi vướng mắc liên quan quan đến thể chế thì sẽ có những vấn đề chúng ta có thể sửa đổi, điều chỉnh được ngay. Nhưng có những vấn đề phải nằm trong quy trình sửa đổi Luật và Nghị định với thời gian kéo dài. 

Trong quá trình thực hiện vừa qua, cũng có rất nhiều sai phạm liên quan tới lĩnh vực mua sắm thuốc, vật tư và trang thiết bị y tế. Chính vì vậy, việc phải rà soát đánh giá lại để triển khai, thực hiện thế nào cho đúng cũng là một trong những điều cần phải làm, để làm sao chúng ta mua được, nhưng cũng phải đáp ứng được đúng quy định của pháp luật. Cũng có một số trường hợp đã gây ra tâm lý lo lắng của đội ngũ cán bộ làm công tác đấu thầu, đặc biệt, đối với đội ngũ bác sĩ không có chuyên môn về tài chính khi phải triển khai thực hiện nhiệm vụ này. Do vậy, trong quá trình thực hiện cũng có ách tắc, chậm trễ. 

Đến nay, một số vấn đề đã giải quyết được. Tôi lấy ví dụ, trong thời gian qua, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 80, cho phép Bộ Y tế được kéo dài thời gian đăng ký lưu hành thuốc để đáp ứng được số lượng thuốc cung ứng trên thị trường. Sau khi Nghị quyết 80 được ban hành, Bộ Y tế đã ngay lập tức triển khai và đã gia hạn đăng ký cho gần 9.000 mặt hàng thuốc. Bộ Y tế cũng đã trình Chính phủ để sửa đổi Luật Dược, trong đó, có các quy định để đáp ứng các nhu cầu về thuốc trên thị trường.

Vấn đề thứ ba là Bộ Y tế cùng với các bộ, ngành đang tiếp tục tập trung sửa đổi hàng loạt các Nghị định và Thông tư, cũng như tham mưu với các bộ, ngành để sửa đổi các văn bản liên quan. Tôi lấy ví dụ như, Bộ Y tế đã rất tích cực phối hợp cùng Bộ Kế hoạch và Đầu tư để đưa những nội dung liên quan tới các quy định đặc thù đối với ngành y tế trong quá trình sửa đổi Luật Đấu thầu. Nội dung này sẽ được trình Quốc hội thông qua trong thời gian tới, do vậy, cũng chưa có được những giải pháp giải quyết được ngay tình huống vướng mắc trước mắt. Liên quan tới Luật Giá, Bộ Y tế cũng đã tích cực phối hợp cùng Bộ Tài chính để triển khai vấn đề này. 

Bên cạnh đó, các nội dung liên quan các nghị định của Chính phủ như “Nghị định 98 về quản lý trang thiết bị”, “Nghị định 46 về vấn đề liên quan đến thanh toán BHYT”, các quy định liên quan tới Nghị định 151 và các văn bản khác cũng đã được Bộ Y tế cùng với các bộ, ngành thảo luận, tích cực sửa đổi để giải quyết những tình huống trước mắt.

Từ tháng 11/2022, Bộ Y tế đã trình lên Chính phủ ban hành Nghị quyết 144 để giảm quyết những vấn đề vướng mắc cấp bách trong thực tiễn. Theo đó, trong thời gian qua, Nghị quyết 144 có thể nói là văn bản cứu cánh, giúp cho ngành y tế giải quyết những vấn đề vướng mắc liên quan tới máy mượn, máy đặt… Trong bối cảnh, ngân sách của chúng ta cũng chưa đủ điều kiện để đầu tư toàn diện cho lĩnh vực y tế thì vấn đề huy động được nguồn lực xã hội để đáp ứng đủ nhu cầu máy móc phục vụ khám, chữa bệnh cho người dân là rất cấp thiết và đã được thực hiện 10 năm vừa qua. BHXH Việt Nam cuối năm 2022 đã thanh toán hơn 4.500 tỷ đồng liên quan đến giải quyết các vấn đề nợ đọng cho các bệnh viện, các cơ sở y tế. 

Theo chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Y tế đã chủ động báo cáo với Thủ tướng và Phó Thủ tướng phụ trách ngành, để rà soát, đánh giá lại sau 3 tháng triển khai thực hiện Nghị quyết 144. Qua đó, phân tích còn vấn đề gì vướng mắc trong thực tiễn mà chưa giải quyết được thì cần phải có những chỉ đạo tiếp theo.

Trong khi các văn bản pháp luật chưa được ban hành, chúng tôi đã có văn bản gửi các bệnh viện, các Sở Y tế địa phương để đánh giá lại Nghị quyết 144. Ý kiến của Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Việt Đức hoặc Bệnh viện Chợ Rẫy trong thời gian qua cũng là triển khai thực hiện theo chỉ đạo chung của Bộ Y tế. Từ đó, đánh giá khó khăn, vướng mắc để báo cáo lên Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Phó Thủ tướng. 

Kết quả của cuộc họp ngày hôm nay, cũng như ý kiến kết luận của Thủ tướng Chính phủ ngày hôm qua tại phiên Họp Triển khai nhiệm vụ năm 2023 của ngành y tế đã chỉ ra được những nhiệm vụ mà chúng ta cần phải tập trung. Trong đó, trước mắt có 2 nội dung còn đang vướng phải giải quyết ngay. Thứ nhất là vấn đề máy móc, để đảm bảo đáp ứng nhu cầu xét nghiệm, điều trị của người dân. Nội dung này đã được quy định trong Nghị quyết 144, tuy nhiên, đối với những máy sau thời điểm ngày 5/11/2022 mới chuyển sang ký hợp đồng thì chưa có trong Nghi quyết này. Chúng tôi sẽ tiếp tục tham mưu cho Chính phủ để trong vòng 12 tháng, những cái máy móc ký hợp đồng sau đó cũng phải được sử dụng, để đáp ứng nhu cầu trước mắt là phục vụ khám, chữa bệnh. Nội dung này sẽ được đưa vào Nghị quyết 144.

Thứ hai là những vấn đề liên quan tới các vướng mắc trong quá trình thực hiện các gói thầu hoặc các quy định liên quan đến 3 báo giá, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện quy định Luật Đấu thầu, Nghị định 63 hoặc là Nghị định 151 và Thông tư 68 của Bộ Tài chính, thì Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ cũng sẽ cho phép Bộ Y tế phối hợp với các bộ, ngành tổng hợp các nội dung vướng mắc đó để đưa vào Nghị quyết 144. Đây là một giải pháp hết sức cần thiết và cần phải tập trung ngay trong thời điểm này. Bộ Y tế đã chuẩn bị các nội dung và sẽ cùng thống nhất lại với các bộ, ngành, để đầu tuần tới trình lên Chính phủ, xin ý kiến thành viên Chính phủ và giải quyết vấn đề ban hành trong thời gian tới. 

Bộ Y tế cũng đã chủ động sửa đổi Nghị định 98 ban hành năm 2021. Trong quá trình triển khai thực hiện, chúng tôi đã phát hiện ra những vấn đề vướng mắc và cần sửa đổi. Và ngay từ năm 2022,  Bộ Y tế đã phối hợp với các bộ, ngành, tổng hợp những giải pháp tháo gỡ. Đến cuối năm 2012, Bộ Y tế đã trình lên Chính phủ xin sửa đổi Nghị định 98. Nếu Nghị định 98 (sửa đổi) được ban hành thì những vấn đề như thiếu thuốc, trang thiết bị và vật tư y tế sẽ được giải quyết nhanh chóng. Bộ cũng đã xin với Chính phủ đồng ý cho sửa đổi Nghị định 98 này theo hình thức rút gọn, có nghĩa là sau khi Chính phủ ban hành thì Nghị định 98 (sửa đổi) sẽ hiệu lực ngay trong thực tiễn. Đến thời điểm này, Nghị định 98 đã được xin ý kiến thành viên Chính phủ và các bộ, ngành liên quan hai lần và đã cơ bản đáp ứng được những vấn đề cần giải quyết. Nghị định này có thể ban hành ngay trong tháng 2/2023 và những vấn đề liên quan đến vướng mắc, thiếu vật tư y tế sẽ tự động được giải quyết trong thực tiễn.

Với tinh thần quyết tâm cao nhất và trách nhiệm cao nhất trước nhân dân, Bộ Y tế, cùng với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sẽ cùng các bộ, ngành thực hiện sớm nhất những nội dung này để những vấn đề bức xúc, vấn đề nóng của nhân dân dần dần được giải quyết. 

PV: Như Bộ trưởng vừa chia sẻ thì có thể khẳng đinh trong cuối tháng 2 đến đầu tháng 3/2023, những vướng mắc, đặc biệt liên quan đến thiếu thuốc và vật tư y tế sẽ được giải quyết?

Bộ trưởng Đào Hồng Lan: Phó Thủ tướng đã kết luận rất rõ ràng. Có những việc chúng ta phải sửa trong Luật và có những việc chúng ta phải sửa trong Nghị định. Những việc được đưa vào Nghị quyết 144 của Chính phủ sẽ giải quyết những vấn đề nóng, vấn đề vướng mắc. Những nội dung Phó Thủ tướng chỉ đạo đã được Bộ Y tế cùng với các bộ, ngành tiếp thu. Ngay thời điểm này, các bộ, ngành đang làm tiếp tục làm việc để trình Chính phủ dự thảo Nghị quyết 144 sửa đổi trong ngày mai và xin ý kiến thành viên Chính phủ ban hành trong thời điểm sớm nhất.

Thay mặt cho cán bộ nhân viên ngành y tế là đơn vị trực tiếp thực hiện nhiệm vụ khám, chữa bệnh cho người dân, tôi hy vọng và mong rằng các thành viên Chính phủ, các bộ, ngành sẽ ủng hộ cho ngành y tế hết sức đặc thù. Khi Chính phủ ban hành Nghị quyết 144 vào thời điểm cuối tháng 2 đầu tháng 3, sẽ giúp tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho ngành y tế, để chúng tôi làm tốt hơn nữa công tác phục vụ chăm sóc sức khỏe cho người dân.

PV: Xin cảm ơn Bộ trưởng!.

Theo VOV