Sáng kiến, nỗ lực của Việt Nam
Quan điểm Việt Nam tham dự Hội nghị COP28 là ứng phó biến đổi khí hậu (BĐKH) phải được thực hiện trên nguyên tắc công bằng, công lý, với cách tiếp cận toàn cầu và toàn dân; dựa trên thể chế đồng bộ, chính sách, pháp luật hiệu lực và hiệu quả, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, phát huy nội lực và đẩy mạnh hợp tác quốc tế; tăng cường đoàn kết toàn cầu, thống nhất tầm nhìn mới, có tư duy mới mang lại đột phá trong triển khai, đưa ra quyết tâm mới để hành động quyết liệt, hiệu quả và thông qua giải pháp toàn cầu toàn diện, đổi mới và sáng tạo, lấy người dân làm trung tâm, không bỏ lại phía sau bất cứ một quốc gia, cộng đồng hay người dân nào. Đồng thời kêu gọi các quốc gia, tổ chức, tập đoàn cần thực hiện nghiêm túc các cam kết của mình bằng những hành động cụ thể, thiết thực.
Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có bài phát biểu hết sức quan trọng tại COP28, trong đó khẳng định quyết tâm thực hiện cam kết phát thải ròng bằng không vào năm 2050. Thủ tướng đã kêu gọi các bên cần có sự phối hợp tốt hơn, các nước phát triển cần phải tiếp tục hỗ trợ các nước đang phát triển đặc biệt là về tài chính và chuyển giao công nghệ, để các nước đang phát triển có đủ nguồn lực cũng như năng lực trong thích ứng với biến đổi khí hậu và chuyển đổi năng lượng.
Đặc biệt, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đã nêu ra những nỗ lực của Việt Nam cũng như kết quả đã đạt được kể từ khi cam kết tại COP26. Thủ tướng cho biết, thời gian tới sẽ đưa ra hành lang pháp lý, chính sách cụ thể hơn nữa, như xây dựng hệ thống truyền tải điện thông minh, đưa ra hợp đồng chuẩn về mua bán điện năng lượng tái tạo trực tiếp… Đây là những động thái rất rõ ràng và trực tiếp để đảm bảo với các nhà đầu tư nước ngoài rằng Việt Nam cam kết và quyết tâm thực hiện, tạo mọi điều kiện thuận lợi, giảm rủi ro cho các nhà đầu tư, Việt Nam mong muốn thu hút các khoản đầu tư lớn hơn nữa, đầu tư chất lượng hơn trong phát triển xanh, chuyển dịch năng lượng.
Ngày 1/12/2023 trong khuôn khổ COP28, Việt Nam chính thức công bố Kế hoạch huy động nguồn lực thực hiện Tuyên bố chính trị thiết lập quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) cùng với Nhóm các đối tác quốc tế, gồm Liên minh châu Âu, Vương quốc Anh và Bắc Ireland, Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, Nhật Bản, Cộng hòa Liên bang Đức, Cộng hòa Pháp, Cộng hòa Italia, Canada, Vương quốc Đan Mạch và Vương quốc Na Uy. Kế hoạch huy động nguồn lực tập trung vào 8 nhóm nhiệm vụ:
(1) Hoàn thiện thể chế, chính sách thúc đẩy chuyển đổi năng lượng;
(2) Thúc đẩy chuyển đổi điện than sang năng lượng sạch;
(3) Phát triển hệ sinh thái công nghiệp và dịch vụ năng lượng tái tạo;
(4) Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả;
(5) Nâng cấp hệ thống truyền tải và phân phối điện, đẩy nhanh lộ trình xây dựng hệ thống điện thông minh, phát triển hệ thống lưu trữ năng lượng;
(6) Chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí nhà kính trong ngành giao thông vận tải;
(7) Đổi mới sáng tạo, phát triển và chuyển giao công nghệ;
(8) Bảo đảm công bằng. Các dự án, nhiệm vụ sẽ tiếp tục được Ban Thư ký, các Nhóm Công tác hỗ trợ triển khai thực hiện JETP cùng các đối tác tiếp tục rà soát, cập nhật và hoàn thiện.
Kế hoạch huy động nguồn lực thực hiện JETP
Việt Nam và các thành viên Nhóm IPG đã thông qua Tuyên bố JETP tháng 12/2022. Các đối tác cam kết huy động nguồn lực ban đầu 15,5 tỷ USD trong vòng 3 - 5 năm tới để giải quyết nhu cầu cấp bách, mang tính xúc tác cho chuyển đổi năng lượng công bằng của Việt Nam. Trong đó, 7,75 tỷ USD do Nhóm IPG cam kết huy động với điều kiện vay hấp dẫn hơn so với thị trường vốn hiện tại. Liên minh tài chính Glasgow vì mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (GFANZ) cam kết huy động ít nhất 7,75 tỷ USD tài chính tư nhân hỗ trợ trực tiếp cho các doanh nghiệp thông qua các khoản đầu tư của các tập đoàn, các doanh nghiệp quốc tế; trong đó có 340 triệu là nguồn hỗ trợ không hoàn lại.
Trong năm 2023, Việt Nam đã thành lập Ban Thư ký thực hiện JETP do Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường là Trưởng ban; Phó Trưởng ban là Thứ trưởng các Bộ Tài nguyên và Môi trường, Kế hoạch và Đầu tư, Công Thương, Tài chính. Sau khi được thành lập, Ban Thư ký đã cùng các đối tác quốc tế (IPG) xây dựng và hoàn thành Kế hoạch huy động nguồn lực thực hiện JETP và đã được Việt Nam công bố trong khuôn khổ Hội nghị COP28.
Kế hoạch huy động nguồn lực thực hiện JETP xác định 250 dự án đầu tư cần thực hiện từ nay tới 2030 và khoảng 60 dự án/nhóm dự án cần hỗ trợ kỹ thuật, nguồn lực thực hiện gần 200 tỷ USD tới năm 2030. Nguồn lực JETP mà IPG hỗ trợ sẽ được sử dụng cho các dự án mang tính đột phá và tạo điều kiện để huy động nguồn lực từ khối doanh nghiệp trong và ngoài nước thực hiện chuyển đổi năng lượng. “Huy động nguồn lực thực hiện chuyển đổi năng lượng công bằng tại Việt Nam không chỉ giới hạn trong khuôn khổ các đối tác tham gia JETP mà mở rộng cho tất cả các nhà đầu tư, doanh nghiệp, định chế tài chính trong và ngoài nước và được thực hiện theo quy định của Việt Nam”
Để đầu tư cho phát triển năng lượng tái tạo đến năm 2030 Việt Nam cần khoảng 135 tỷ USD nên con số 15,5 tỷ USD không phải lớn so với nhu cầu của Việt Nam nhưng nó là con số ban đầu để kích hoạt và huy động thêm nguồn lực quốc tế, khối tư nhân để chúng ta có thể phát triển ngành năng lượng mới, năng lượng tái tạo ở Việt Nam ít phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.
Kế hoạch cũng tạo điều kiện để Việt Nam liên kết và thúc đẩy phát triển một ngành kinh tế mới, đòi hỏi chúng ta củng cố về mặt thể chế, pháp lý để tạo nền tảng thu hút đầu tư FDI chất lượng hơn vào kinh tế xanh. Đồng thời, giúp Việt Nam đầu tư vào nghiên cứu và phối hợp các nước nghiên cứu chuyển giao công nghệ lĩnh vực này.
Đặc biệt, trong kế hoạch huy động nguồn lực JETP, Việt Nam đã nhấn mạnh, để đảm bảo chuyển dịch năng lượng công bằng thì công bằng và bình đẳng là giá trị cốt lõi để chuyển đổi năng lượng thành công ở Việt Nam. Trong tuyên bố cũng đưa ra các quan điểm rõ ràng phải đảm bảo cung cấp điện với giá phải chăng, đáng tin cậy cho người dân và người thu nhập thấp.
Tiếp theo liên quan đến các chính sách về xã hội, để đảm bảo các nhóm công nhân, nhóm xã hội đang làm việc trong lĩnh vực năng lượng ( điện than, mỏ than) có các kỹ năng để chuyển sang ngành kinh tế mới. Đồng thời, đảm bảo cung cấp các lợi ích tối đa cho các bên: Địa phương- người dân, doanh nghiệp – Nhà nước trong việc phân phối lợi ích đảm bảo công bằng.
Thế giới giờ đây đã đoàn kết trong việc chấm dứt sử dụng nhiên liệu hóa thạch
Thỏa thuận cuối cùng của COP28 mở đường cho việc giảm mức sử dụng nhiên liệu hóa thạch trên toàn cầu, nhằm ngăn chặn những tác động tồi tệ của biến đổi khí hậu. Thỏa thuận trên đặc biệt kêu gọi chuyển đổi việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong các hệ thống năng lượng một cách công bằng, có trật tự và hợp lý, qua đó tiến tới phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Thỏa thuận cũng kêu gọi tăng gấp 3 lần công suất năng lượng tái tạo trên toàn cầu vào năm 2030, đẩy nhanh nỗ lực giảm sử dụng than và tăng tốc các công nghệ như thu giữ và lưu trữ carbon để có thể làm sạch các ngành công nghiệp khó khử carbon.
Việc hội nghị đạt được thỏa thuận quan trọng này sẽ gửi thông điệp mạnh mẽ đến các nhà đầu tư và các nhà hoạch định chính sách, rằng thế giới giờ đây đã đoàn kết trong việc chấm dứt sử dụng nhiên liệu hóa thạch để ngăn chặn các thảm họa khí hậu.
Việt Nam đã có nhiều hành động thiết thực để thực hiện giảm phát thải khí nhà kính đi đôi với chuyển đổi năng lượng công bằng, công lý. Những nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính của Việt Nam sẽ đóng góp đáng kể cho nỗ lực giảm khí nhà kính toàn cầu. Đây cũng là sự quan tâm của các đối tác tại COP28. Sự tham gia tích cực của Việt Nam, hành động của Việt Nam có tác động đáng kể cho thành công của Hội nghị và nỗ lực ứng phó BĐKH toàn cầu.
Việt Nam cũng sẽ xem xét tham gia một số sáng kiến khác như: Cam kết về hiệu quả năng lượng và tái tạo toàn cầu COP28; Tuyên bố COP28 về Khí hậu và Sức khỏe; Nhóm các nước ủng hộ hành động vì BĐKH liên quan đến văn hóa tại Công ước Khung Liên hợp quốc về BĐKH; Tuyên bố về Hệ thống thực phẩm linh hoạt, Nông nghiệp bền vững và Hành động về khí hậu; Chuyển đổi công bằng có trách nhiệm giới và Đối tác hành động vì khí hậu...
Việt Nam đã cam kết mạnh mẽ và đang tích cực triển khai các hành động khí hậu, kêu gọi các nước phải thực hiện các cam kết bằng những hành động cụ thể để đóng góp vào nỗ lực chung của toàn cầu.
Tài liệu tham khảo
1. Phát biểu của Thủ tướng Chính phủ tại COP28.
2. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2023). Tài liệu tham gia Hội nghị COP28 của Việt Nam.
3. Chu Thanh Hương (2023). COP 28: Kế hoạch đầu tư chuyển đổi năng lượng công bằng tại các nước đang phát triển. Đưa tin từ Hội nghị COP28, UAE, Báo Tài nguyên và Môi trường.
4. Thu Hường (2023). Bốn kết qủa nổi bật của Việt Nam tại Hội nghị COP28. Báo Công Thương.
5. Ban Thời sự - Đài Truyền hình Việt Nam (2023). Bế mạc COP 28: Việt Nam phải làm gì để thực hiện các cam kết?
6. Phương Nam (2023). COP28 đạt thỏa thuận lịch sử về nhiên liệu hóa thạch. Sài Gòn Giải phóng online.
7. Ngọc Duyên (2023). Tổng kết những kết quả đạt được tại COP28. Năng lượng quốc tế, Chuyên trang của Tạp chí Petrotimes.
TS. Nguyễn Đình Đáp
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam
Xem phần 1:
.svg){kind=icon}
