Hồi tháng 6/2016, thơ của nhà văn Như Bình chỉ chừng 10 bài. Nhưng trong cái gia tài ít ỏi đó, tôi đã không ngần ngại lựa ngay bài Con thú in trong tập thơ chọn và lời bình mang tên Một chữ tình ấn hành năm 2017 theo đơn đặt hàng của NXB Dân trí. Một chữ tình có cả thảy 99 bài, với sự góp mặt của nhiều tác giả nổi tiếng trong nước và quốc tế.
Từ bài thơ Con thú, tôi nhận ra khả năng và phẩm chất thơ của Như Bình đã manh nha. Bằng cảm tính và dự báo, tôi tin đó là sự thật, cá tính của ngòi bút Như Bình cũng bắt đầu lộ diện.
Bảy năm sau, Như Bình trình làng tập thơ có tên gọi rất lạ Sự im lặng biếc xanh (NXB Hội Nhà văn) với 52 bài thơ, mở đầu chính là Con thú. Đây là sự bứt phá đáng kể trong thơ của một tác giả nữ vốn có sở trường về văn xuôi.
Có cảm giác Như Bình tiếp tục khai thông một mạch thơ mang tính tiếp nối sau Con thú bằng Trầm cảm 1:
"anh yêu ơi, thế gian rời bỏ em rồi
cả anh nữa cũng đã rời xa em sau những bã bời giày xéo
em ngồi đông cứng như bức tượng lạnh lẽo
trên giá đinh vĩnh viễn vít vào em"
Đọc bài thơ này sẽ thấy sự dồn nén như được đẩy cao hơn, được bộc lộ gần như hết chiều kích ở câu “trong khuôn ngực rỗng tiếng giãy giụa của thời gian” với chi tiết cực đắt.
“Chúng ta đã chơi một trò chơi định mệnh/ trò chơi của những kẻ thất bại ngay từ đầu” là hai câu lạ và mang sức nặng đáng kể, có tác dụng như một chiếc đinh đóng vào trí nhớ. Tình yêu là một trò chơi định mệnh - một sự xác quyết cực đoan và tuyệt đối như thế, kể cũng hiếm hoi!
Không phải nhân vật em thất bại trước nhân vật anh hay ngược lại mà là cả hai sẽ thất bại trước tình yêu, nếu như không nuôi nấng, gìn giữ nó bằng nỗ lực tự thân. “Thất bại ngay từ đầu” cũng cho thấy sự mong manh của tình yêu tựa như đoá hoa đẹp.
Viết đến đây, tôi chợt nhớ đến Lại nói về em nữa của nhà thơ Thổ Nhĩ Kỳ Nadim Hikmet. Trong tứ thơ này có hai câu: Khi ta đạt tới em/ Thì ta biết em là nơi không đến được bao giờ. Trong tình yêu, anh hoặc em nếu ngày một cũ đi thì lập tức sự nhàm chán xuất hiện, những dấu hiệu của đổ vỡ bủa vây. Nếu biết làm mới mình bằng nhiều cách sẽ khiến tình yêu luôn tươi mới và gia tăng lực hấp dẫn. Cho nên khi ta đạt tới em (của ngày hôm qua) trong khi em (của ngày hôm nay) đã khác, thì ta không đến được bao giờ cũng là hợp lẽ, hợp với đòi hỏi và logic của tình yêu.
Tôi dám chắc ít người cảm nhận và định nghĩa về bản chất của tình yêu muôn thuở sâu sắc, đau đớn, vừa rất đời, vừa rất người như Như Bình trong Mộng du:
"nghĩ đến tình yêu như nghĩ một tai ách
nhân loại vẫn thản nhiên bước vào tai ách
hứng khổ đau
hoan hỉ đón những vết yêu sắc như dao
trùng trùng máu rỏ"
Và tôi cũng dám chắc nhiều người yêu tự do, khát khao tự do nhân bản như Như Bình trong Âm thanh cuối:
"thành phố này đến cái cây cũng chẳng được tự do xanh
cây đau đớn chịu hành hình để sống
em thương những cái cây trên phố chật đông người
cây thương em như thương một tuyệt vọng"
Đọc những câu thơ trong Một mình, ta càng hiểu thêm nỗi cô độc của tác giả toát ra từ bản thể lớn đến mức nào:
"một mình
chỉ với
mình thôi
chanh chao nắng nỏ ngày côi cút gầy
mở bàn tay ngắm bàn tay
bơ vơ năm ngón đắng cay phận buồn"
Một mình cho thấy cái tài và cái tình của người viết. Nếu không nhầm đây cũng là một trong hai bài thơ lục bát thuộc diện “của độc” trong Sự im lặng biếc xanh.
Sau “tiếng giãy giụa của thời gian”, độc giả còn có thể tìm thấy nhiều câu thơ lạ như: “Những sợi tóc long lanh nước mắt” trong Viết cho anh; “trong bủa vây mùi em trên từng nốt rêu ẩm mốc” - Ảo giác; “ngoài kia phố chảy như sông/ sông trào như biển/ biển cào nát vách núi/ núi lửa phun lên mây” - Trầm cảm 2...
Với Như Bình “niềm vui đã khó/ nỗi buồn còn khó hơn nữa” - Bóng. Điều này giống như tâm trạng của người ra trận, phải vào nơi sống chết cận kề, kiểu “xưa nay chinh chiến mấy ai về”, khi phải rời xa một người nào đó: “Chia tay nhau đã khó/ Gặp lại còn khó hơn”.
Thơ Như Bình róng riết và gắt bẳn. Từng câu, từng chữ xoắn xuýt nghẹt thở đến từng chi tiết. Nhờ đó, chữ mới sinh nghĩa, tạo kết nối tới độc giả. Đó cũng là một lối viết, một cách viết.
Và cuộc độc thoại thơ của Như Bình hình như chỉ mới bắt đầu...
Ảnh: NVCC
Đặng Huy Giang
.svg){kind=icon}
