Hoàng đế Duy Tân (tên húy là Nguyễn Phúc Vĩnh San), con thứ 5 của Hoàng đế Thành Thái. Trong sách Vua Duy Tân (1995), tác giả Hoàng Hiển viết những anh em của Vĩnh San bị loại với nhiều lý do, trong đó quan trọng nhất là "các trẻ thừa kế mang những tật xấu của bố (tức Vua Thành Thái), đều có bộ mặt khó coi, tay chân lỏng khỏng, vẻ mặt thâm hiểm". Âm mưu của Pháp là đưa một vị vua nhỏ tuổi, chưa biết gì về vận nước để dễ bề sai khiến về sau.
Tuy nhiên, Hoàng đế Duy Tân luôn nêu cao tinh thần dân tộc, tư tưởng chống quân xâm lược. Khi lên ngôi, dù được người Pháp tạo điều kiện để vui chơi, ông miệt mài học tập nhằm am hiểu nhiều lĩnh vực như tiếng Pháp, triết học, chính trị học, luật lệ, triều chính. Vua sử dụng thành thạo các nhạc cụ đàn nguyệt, đàn tranh, tiếp thu văn hóa, thành tựu của phương Tây.
Hoàng đế Duy Tân là người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa ở Trung Kỳ, do chí sĩ Thái Phiên và Trần Cao Vân cầm đầu, năm 1916. Cuộc chiến thất bại do trước đó vài hôm, một người trong lực lượng nổi dậy làm lộ tin. Hoàng đế được xem trẻ người non dạ, bị nghĩa quân lôi kéo nên không kết án nhưng vẫn lưu đày sang đảo Réunion ở châu Phi sau nhiều lần không chịu thỏa hiệp trước quân Pháp.
Tại chốn lưu đày, dù trải qua những tháng ngày vất vả, ông tiếp tục học. Ở hải đảo, ông nghiên cứu về vô tuyến điện để chế tạo máy liên lạc với bên ngoài. Vua nhiều lần muốn tham gia quân đội Pháp nhưng đều bị từ chối vì được cho là khó mua chuộc, có mưu đồ rời khỏi đảo để tái lập ngôi báu.
Chiến tranh thế giới Thứ hai nổ ra, cựu hoàng gia nhập quân đội và được thăng cấp Thiếu tá vào năm 1945. Sau đó, tướng De Gaulle ủng hộ ông về Việt Nam tham gia chính sự. Trước khi trở lại quê hương, ông đáp máy bay từ Pháp về đảo Réunion để thăm các con nhưng không may gặp nạn, qua đời ngày 26/12/1945.
.svg){kind=icon}
