Ngôi chùa cổ ngàn năm ẩn mình trong hang đá, mặt hướng biển ở Hải Phòng

Chùa Hang có tên chữ là Cốc tự, nằm tại khu 1, phường Vạn Sơn, quận Đồ Sơn, Hải Phòng. Đúng như tên gọi của chùa, nơi đây vốn được người xưa xây dựng trong một hang đá cao 35m, rộng 7m, chia làm 2 bậc thềm. Lòng hang hình thang, xuyên thẳng sâu vào núi với độ dài khoảng 25m. Phía sâu trong lòng hang chỉ cao 1,2m, rộng 1,3m. Mặt trước của chùa hướng ra biển Đồ Sơn.

Theo nhiều nhà nghiên cứu, chùa Hang là địa điểm đầu tiên Phật giáo du nhập vào nước ta, trước khi tới vùng Luy Lâu - Dâu, huyện Thuận Thành, Bắc Ninh. Hiện tại, trước cửa chùa có một bảng chữ lớn giới thiệu về tích này.

Bên ngoài chùa có tượng Phật Quan Âm, phía phải là nhà thờ tổ, tiếp theo là tòa tháp. Trên núi có tượng rồng phượng, chân núi là tượng rùa thần và cá chép. Nhìn chung, từ bên ngoài, kiến trúc cổ kính và độc đáo của chùa nằm hài hòa giữa núi non, biển cả, dễ dàng thu hút du khách.

Tương truyền, nhà sư Bần, người từ Thiên Trúc đến truyền đạo và tu hành ở chùa Hang từ thế kỷ 2 TCN. Ngài cũng dựng một chùa ở núi Mẫu Sơn làm nơi thuyết pháp, sau viên tịch tại chùa Hang và Chử Đồng Tử là đệ tử chân truyền đầu tiên của Ngài. Ban thờ Ngài tại chùa được đặt sâu trong hang núi.

Cảnh chùa còn giữ được nhiều nét sơ khai nguyên thuỷ như cách bài trí thờ tự: tượng nhất pho, bầu đá, bát hương đá. Pho tượng sư tổ (tên Bần) bằng đá xanh, toạ thiền trên đài sen, tóc quăn thành từng búi, tai dài. Tượng trong thế khoanh chân kiết tường, lộ bàn chân phải.

Ngoài di vật tượng Phật bằng đá, ở chùa Hang còn tồn tại một giếng nước cổ - tương truyền nhà sư từ Ấn Độ Phật Quang đã dùng nước ngọt từ giếng này. Đây chính là dấu tích còn lại của ngôi chùa cách thời đại ngày nay hơn 20 thể kỷ.

Hiện nay, chùa Hang Đồ Sơn đã được cải tạo để có thể giúp du khách ghé thăm được thuận tiện và cũng an toàn hơn. Chùa được xây 3 tầng với tòa Tam Bảo nằm ở tầng 2, trên cùng là Tây Phương điện. Khuôn viên của ngôi chùa tràn ngập cây xanh.

Bên cạnh ngôi cổ tự nằm sâu trong hang núi 25m, được phép của chính quyền cơ sở, nhân dân địa phương và thành hội Phật giáo Hải Phòng đã kiến thiết nhà thờ Tổ, nhà Mẫu. Công trình nhà Tổ, nhà Mẫu kết cấu bằng vật liệu gỗ, gốm cổ truyền, bố cục mặt bằng kiểu chữ nhất, mặt chính quay hướng Đông, dựa vào sườn đồi phía Tây Bắc, có độ cao trên 3m so với nền đường giao thông. Đây là một công trình kiến trúc phục dựng theo nghệ thuật trang trí thời Nguyễn cuối thế kỷ 20, có 3 gian, 4 hàng cột, được gia công khá công phu, tỉ mỉ. 

Với những giá trị về văn hoá và lịch sử, Chùa Hang Đồ Sơn đã được UBND TP Hải Phòng xếp hạng là di tích lịch sử văn hoá cấp thành phố vào năm 2010.