Nổi tiếng với trí thông minh, bà là người phụ nữ đã tạo được dấu ấn quan trọng trong một thế giới do đàn ông thống trị. Nữ hoàng cuối cùng của Ai Cập thông thạo nhiều thứ tiếng, khả năng ngoại giao sắc sảo. Đây là những đặc điểm giúp Cleopatra trở thành một nhà lãnh đạo quyền lực.

Tuy nhiên, câu hỏi về ngoại hình, cụ thể là nhan sắc của Nữ hoàng Cleopatra luôn là chủ đề gây tranh cãi. Theo The Archaeologist, sức mạnh thực sự của bà nằm ở trí tuệ, sự quyến rũ và nhạy bén chính trị.

Cleopatra thành lập liên minh với 2 trong số những người La Mã hùng mạnh nhất thời bấy giờ - Julius Caesar và Mark Antony - những nhân vật đóng vai trò rất quan trọng để duy trì quyền lực của bà ở Ai Cập. Các mối quan hệ mà bà đã tạo dựng nói lên rất nhiều về sức thu hút và khả năng thương thuyết của Cleopatra.

Chân dung Cleopatra trong văn chương, nghệ thuật cổ điển

Một trong những ấn tượng sâu sắc nhất về Cleopatra là người phụ nữ có vẻ đẹp vô song. Đây là giai thoại được nuôi dưỡng trong hàng nghìn năm bởi vô số tiểu thuyết, vở kịch và phim ảnh hiện đại. Trong đó, đáng chú ý nhất là vở Antony và Cleopatra của William Shakespeare.

Tuy nhiên, các văn bản lịch sử lại trình bày một bức tranh có phần khác biệt. Plutarch, một nhà viết tiểu sử người Hy Lạp mô tả Cleopatra trong tác phẩm Tiểu sử sóng đôi. Ông không tập trung vào ngoại hình của Cleopatra mà nhấn mạnh vào tính cách lôi cuốn và năng lực trí tuệ của bà. 

Ông cho biết: "Người ta nói rằng vẻ đẹp thực sự của bà ấy, bản thân nó không quá nổi bật nhưng sức hấp dẫn từ con người và tính cách luôn hiện diện khi nữ hoàng nói hoặc làm một điều gì đó".

Cassius Dio, một nhà sử học La Mã khác cũng tập trung nhiều vào khả năng thuyết phục và sự quyến rũ do nhân cách hơn là dáng vẻ hấp dẫn bên ngoài của Cleopatra. 

Trái ngược với những mô tả lãng mạn hóa về Cleopatra, các tác phẩm nghệ thuật điêu khắc, tiền đúc còn tồn tại đến nay thể hiện chân thực hơn, mặc dù được cách điệu hóa, về diện mạo của nữ hoàng.

Một số đồng tiền cổ khắc họa hình ảnh Nữ hoàng Cleopatra. Ảnh: Archaeologist.

Những đồng xu được đúc dưới triều đại của Cleopatra mô tả bà có chiếc mũi nổi bật, cằm chắc khỏe và đôi mắt sâu. Một số nhà sử học tin rằng những đồng xu này là một tuyên bố chính trị có chủ ý, cho thấy mong muốn của Cleopatra được coi là bình đẳng với các vị vua chúa nam giới khác.

Tương tự, một vài bức tượng và hình chạm khắc của Cleopatra còn sót lại không thể hiện hình ảnh của nét đẹp cổ điển. Bức tượng Cleopatra ở Berlin được hoàn thành từ thế kỷ 1 trước Công nguyên, mô tả bà có chiếc mũi dài, chóp quặp xuống và vẻ mặt nghiêm nghị.

Những thách thức đối với việc tái hiện dung mạo Cleopatra

Các dự án nghệ thuật hiện đại nhằm tái hiện dung mạo của Cleopatra gặp nhiều thách thức, chủ yếu là do thiếu nguồn tư liệu đáng tin cậy. Thông tin còn sót lại rất ít và thường được cách điệu hóa. Trong khi đó, các mô tả bằng văn bản lại mơ hồ, chủ yếu tập trung vào sức hút của bà hơn là đặc điểm thể chất.

 Elizabeth Taylor trong vai Nữ hoàng Cleopatra. Ảnh: Everett Collection.

Chân dung Cleopatra trên các phương tiện truyền thông hiện đại, đặc biệt là trong phim, phần lớn dựa theo lý tưởng về cái đẹp của phương Tây. Hình ảnh Cleopatra do nữ diễn viên Elizabeth Taylor thủ vai trong bộ phim Cleopatra năm 1963 là ví dụ điển hình nhất. 

Sự thể hiện này mặc dù có tạo hình hấp dẫn, vẫn duy trì ấn tượng về Cleopatra như một người phụ nữ có nhan sắc quyến rũ và làm lu mờ những thành tựu chính trị cũng như năng lực cá nhân của bà.

Thời gian gần đây, các nhà nhân chủng học pháp y và nghệ sĩ kỹ thuật số đã sử dụng tiền đúc và các mô tả nghệ thuật khác làm cơ sở để tái tạo chân dung Cleopatra. Song những phiên bản này có thể xem là sản phẩm của suy đoán, vì chúng dựa trên ấn tượng nghệ thuật hơn là bằng chứng xác thực.

Ngoài ra, quan điểm về cái đẹp thường mang tính chủ quan, khác nhau giữa các nền văn hóa và thời đại. Những gì được coi là đẹp ở Ai Cập thời kỳ Ptolemaic có thể không phù hợp với tiêu chuẩn cái đẹp hiện đại. Do đó, đánh giá sức hấp dẫn của Cleopatra theo tiêu chuẩn đương đại là một việc gây tranh cãi và có khả năng lỗi thời.

Các hình ảnh đồ họa tái hiện dung mạo Nữ hoàng Cleopatra. Ảnh: Archaeologist.

Cleopatra có đẹp không? Câu trả lời phần lớn phụ thuộc vào cách giải thích của mỗi người về bằng chứng còn sót lại và quan niệm của họ về cái đẹp. Cleopatra có thể không mang vẻ đẹp cổ điển, được miêu tả trong văn hóa đại chúng nhưng sự cuốn hút, trí thông minh và hiểu biết của bà chắc chắn rất ấn tượng.

Có lẽ chính sự quyến rũ đa chiều này đã giúp Cleopatra trở thành một nhân vật có sức mê hoặc lâu dài, chứng minh rằng vẻ đẹp thực sự không chỉ nằm ở bên ngoài làn da.

Trích phim 'Cleopatra' (1963):

Nguyễn Hiếu (Theo The Archaeologist, Britannica)