Trong những tuần qua, quân Nga đã tăng cường các cuộc tấn công vào mạng lưới đường sắt trên khắp Ukraine. Cây cầu đường sắt bắc qua sông Dnipro đã bị hư hại nghiêm trọng sau vụ không kích hôm 4/5. Ukrzaliznytsia – tập đoàn đường sắt quốc doanh của Ukraine, trước đó 1 tuần đã phải thông báo 20 đoàn tàu của họ bị trễ lịch trình tới 12 tiếng do ảnh hưởng bởi các cuộc giao tranh.
Nhiều nhà ga, trạm biến áp và cầu đường sắt khác trên khắp Ukraine cũng trở thành mục tiêu bị tấn công, trong đó có vụ nã tên lửa vào nhà ga phía đông thành phố Kramatorsk hôm 8/4, khiến ít nhất 50 người thiệt mạng.
Mạng lưới huyết mạch
Theo đài DW, Nga có lý do chính đáng để thay đổi chiến thuật của mình. Ukraine hiện sở hữu một mạng lưới đường sắt hiện đại với tổng chiều dài lên tới 22.000km. Đường sắt đóng một vai trò quan trọng trong việc đi lại và vận chuyển của người dân Ukraine, nhất là khi nhiều tuyến đường quốc lộ ở nước này vẫn trong tình trạng rất xập xệ và không thật sự thích hợp cho việc vận chuyển vật liệu nặng.
Đó cũng là một trong những lý do mà hệ thống đường sắt đã trở thành một trong những "biểu tượng kháng chiến" ở Ukraine. Không chỉ đóng vai trò viện trợ vũ khí, đồ tiếp liệu đến những nơi tiền tuyến, chúng còn góp phần sơ tán an toàn hàng triệu người Ukraine khỏi các vùng chiến sự.
Giờ đây, các chuyến tàu này còn là phương tiện đưa các gia đình Ukraine trở lại nơi vừa giành được từ quân Nga, cũng như đưa những vị khách quan trọng đến thủ đô Kiev, từ Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho tới Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen.
Không những thế, đường sắt ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển các kiện hàng xuất khẩu từ Ukraine. Trước thời điểm chiến sự, có tới 50% hàng hóa xuất và nhập khẩu của Ukraine đi qua cảng Odessa. Nhưng kể từ khi Biển Đen bị quân Nga phong tỏa, Ukraine ngày càng xuất khẩu nhiều hàng hóa như lúa mì, than đá, thép và các sản phẩm hóa học sang phương Tây bằng đường sắt.
Sự bền bỉ đáng kinh ngạc
Trong những tháng đầu tiên của cuộc xung đột với Nga, hệ thống đường sắt của Ukraine đã chứng tỏ sự bền bỉ và thích nghi một cách đáng kinh ngạc. Nhờ có mạng lưới dày đặc, nên một khi tuyến đường này bị đánh bom, các đoàn tàu ở Ukraine vẫn có thể nhanh chóng tìm ra các tuyến đường thay thế khác. "Trong một số trường hợp, chúng tôi có thể sửa chữa các tuyến đường sắt bị hư hỏng chỉ trong vài giờ", Oleksandr Pertsovskyi, Giám đốc điều hành Công ty Vận tải Đường sắt Ukraine, chia sẻ với đài NBC.
Oleksandr Kamyshin, cấp trên của ông Pertsovskyi, thì nói với CNN rằng công ty của ông đang vận hành một cơ cấu quản lý "phẳng" – tức các nhà quản lý tuyến đường sắt giờ đây có thể ra quyết định tại chỗ mà không cần xin phép cấp trên, dẫn tới việc sửa chữa có thể được thực hiện một cách nhanh chóng. Dù thừa nhận các cây cầu bị hư hỏng hoặc phá hủy khó có thể được sửa chữa nhanh chóng như vậy, song theo ông Pertsovskyi, "điểm mấu chốt ở đây là chúng tôi có thể tiếp tục vận hành hệ thống, bất chấp các cuộc tấn công ngày nhiều".
Tuy nhiên, việc vận chuyển bằng tàu hỏa đang trở nên nguy hiểm hơn do tần suất các cuộc tấn công vào những cơ sở đường sắt ở Ukraine đang ngày một gia tăng.
Trọng yếu với cả đôi bên
Mạng lưới đường sắt ở Ukraine đã trở thành mục tiêu bị tranh chấp quyết liệt ngay từ khi giao tranh với Nga bùng phát. Quân Nga đã cố gắng giành quyền kiểm soát một cách nhanh chóng các trung tâm hậu cần cho hệ thống đường sắt của Ukraine ở các thành phố lớn như Kharkiv hay Kiev, nhưng đều bị cản trở trước sức kháng cự của quân đội Ukraine.
Ở chiều ngược lại, các lực lượng Ukraine và một số nhà khai thác đường sắt ở Belarus cũng được cho là đã tìm cách phá hủy hoặc làm hư hại các tuyến đường sắt liên kết giữa Nga và Belarus - những tuyến đường được xem là “chìa khóa” cho việc tái triển khai một số lượng lớn quân đội Nga.
Do có diện tích lãnh thổ rộng lớn với rất nhiều địa hình hiểm trở và thời tiết phức tạp, các lực lượng cơ giới thường trực của Nga luôn phải dựa vào mạng lưới đường sắt để vận chuyển binh sĩ, lương thực và nhiên liệu. "Nếu không thể sử dụng đường sắt, quân Nga chỉ có thể dựa vào đường bộ", Emily Ferris, chuyên gia về Nga tại Viện Các quân chủng thống nhất của Hoàng gia Anh (RUSI), viết trên tạp chí Foreign Policy.
Bà Ferris cũng cho rằng, quân Nga không có đủ lương thực và nhiên liệu để duy trì các cuộc tấn công trên bộ nhằm kiểm soát những vùng lãnh thổ cách xa các trục đường sắt ở Ukraine. "Ở phía bắc, Nga chưa bao giờ kiểm soát được bất kỳ trung tâm vận tải đường sắt nào ở Chernihiv hoặc xung quanh thủ đô Kiev. Cùng với đó, điều kiện thời tiết mưa nhiều và bùn lầy khiến nhiều phương tiện cơ giới của Nga bị mắc kẹt và bỏ lại”, nữ chuyên gia của RUSI viết.
Mục tiêu mới, chiến thuật mới
Nga giờ đây đã phải xác định lại mục tiêu trong chiến dịch quân sự của mình, và chỉ còn tập trung vào việc kiểm soát các vùng lãnh thổ phía đông và đông nam của Ukraine.
Nhưng như bà Ferris đã chỉ ra, do chưa thể toàn quyền kiểm soát những trung tâm hậu cần của tuyến đường sắt ở Kharkiv và miền nam Ukraine, nên cho tới nay, Nga chưa thể tận dụng các cơ sở hạ tầng đường sắt địa phương cho việc vận chuyển binh sĩ, khí tài vào sâu trong lãnh thổ Ukraine để mở rộng vùng kiểm soát".
Dù vậy, điều này cũng không đồng nghĩa với việc mạng lưới đường sắt ở phần còn lại của Ukraine sẽ an toàn. Sự thay đổi trong mục tiêu chiến dịch của Nga có nghĩa là quân đội nước này không còn đẩy mạnh việc kiểm soát hệ thống đường sắt để làm bàn đạp cho các đợt tiến công của mình. Giờ đây, Nga sẽ tìm cách hủy hoại, gây đứt gãy hạ tầng đường sắt ở Ukraine nhằm cắt đứt các tuyến đường vận chuyển vũ khí của phương Tây vào nước này.
Do đó, Ukraine có thể duy trì cơ sở hạ tầng đường sắt của mình trong bao lâu có lẽ sẽ là một yếu tố định đoạt kết cục của cuộc xung đột này.
Việt Anh
.svg){kind=icon}
