Giao lưu trực tuyến với 3 nhân vật đề cử Giải gương mặt trẻ tiêu biểu Việt Nam 2024

Năm 2019, tôi hoàn thành chương trình tiến sĩ về Khoa học máy tính và quyết định trở về Việt Nam. Đây là quyết định không mấy khó khăn với tôi vì việc quay trở về được tôi định hình khi đặt chân sang Pháp du học. Lý do là tôi muốn trực tiếp tham gia vào hoạt động nghiên cứu khoa học và đào tạo ở Việt Nam nhằm thiết lập, định hướng và vận hành các nhóm nghiên cứu mới trong lĩnh vực khoa học dữ liệu và y tế thông minh. Tôi nghĩ rằng dù ở đâu, người trẻ cũng sẽ có cách đóng góp cho đất nước, nhưng với riêng tôi, khi trở về, tôi được trực tiếp tham gia vào quá trình phát triển công nghệ và giải các bài toán của Việt Nam và cho người Việt. Một điều may mắn với tôi đó là thời điểm tôi trở về Việt Nam, nhiều đại học, trung tâm nghiên cứu và các tập đoàn công nghệ bắt đầu quan tâm đầu tư vào nghiên cứu và thiết lập các môi trường để các nhà khoa học làm việc với đầy đủ hạ tầng kỹ thuật và môi trường nghiên cứu chuyên nghiệp.

Chào cháu! Rất cảm ơn sự quan tâm của một học sinh phổ thông đến câu chuyện nghiên cứu khoa học. Hiện nay, hướng nghiên cứu của tôi bao gồm việc đi sâu vào tìm hiểu cấu trúc nano, tính chất vật lý của các vật liệu tiên tiến. Nếu nói về tính ứng dụng, có thể là những việc về phát triển công nghệ lắng đọng đơn lớp nguyên tử để chế tạo vật liệu nano ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, gồm: chuyển đổi và lưu trữ năng lượng sạch, thiết bị điện tử thông minh, xử lý nước sạch và môi trường,… Để cháu và các độc giả dễ hình dung, hướng nghiên cứu của tôi bao gồm việc cải thiện hiệu suất của pin năng lượng mặt trời, hoặc tính kháng khuẩn của màng lọc nước trong các thiết bị lọc nước trong gia đình…

Bà ngoại em là một giáo viên dạy Lý và đã nuôi dưỡng cho em niềm yêu thích môn học này. Ví dụ như những ngày bé, bà hay hỏi những câu về hiện tượng đời sống như vì sao có cầu vồng, tại sao nước lại đông đá... Hơn nữa, khi vào lớp 8, em gặp được một thầy giáo dạy Lý rất tâm huyết. Thầy đã khơi dậy niềm đam mê trong em. Dần dần, càng học em càng yêu thích và không ngừng tìm hiểu để khám phá các hiện tượng xung quanh. Khi tìm hiểu các hiện tượng như sấm sét, các mô hình ô tô, máy bay áp dụng kiến thức Vật lý để có được hiệu suất cao nhất…, em càng cảm thấy môn này có nhiều ứng dụng trong thực tế và thực sự hữu ích nếu hiểu rõ về nó.

Chuyên môn chính của tôi là khoa học máy tính và trí tuệ nhân tạo. Thời điểm tôi hoàn thành chương trình tiến sĩ tại Pháp, các công nghệ này phát triển tới độ mở ra nhiều ứng dụng khác nhau trên khắp các lĩnh vực, trong đó có y tế thông minh. Việc tôi lựa chọn trí tuệ nhân tạo trong y tế thông minh là vì việc phát triển thành công các ứng dụng này sẽ tạo ra tác động rất lớn, giúp tất cả mọi người có thể sống khỏe mạnh và hạnh phúc hơn. Nó cũng giúp giải quyết các thách thức y tế cộng đồng ở Việt Nam, chẳng hạn sự chênh lệch về trình độ của bác sĩ giữa các vùng miền, tỷ lệ bác sĩ/1.000 dân còn rất thấp hay vấn đề cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng được nhu cầu khám chữa bệnh ngày càng tăng. Thêm nữa, công nghệ AI trong y tế là một trong những công nghệ mũi nhọn nằm trong chiến lược phát triển quốc gia. Mong muốn của tôi là tiên phong trong việc định hình và phát triển lĩnh vực này để có thể đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có khả năng cạnh tranh công nghệ.

Hai giải thưởng này bao gồm: Thứ nhất là Luận án tiến sĩ xuất sắc (Best PhD Thesis Prize) của Hội Hóa học Pháp trao tặng. Ban tổ chức trao giải thưởng này cho tôi bởi những đóng góp trong lĩnh vực vật liệu màng mỏng nano ứng dụng trong pin năng lượng mặt trời. Giải thưởng này được trao năm 2019, khi đó tôi 29 tuổi. Thứ hai là giải thưởng nghiên cứu cho nhà khoa học trẻ của UNESCO trao tặng. Nghiên cứu này của tôi nói về việc ứng dụng các tiến bộ của Hóa học xanh phục vụ cuộc sống và được UNESCO trao giải thưởng trị giá 30 nghìn USD. Vinh dự này tôi được đón nhận vào năm 2022.

Khi bắt đầu tiến hành các nghiên cứu về trí tuệ nhân tạo trong y tế, một trong những khó khăn lớn nhất của tôi là thiếu các kiến thức căn bản về dữ liệu y khoa và sự tiến triển của các bệnh lý. Việc hiểu dữ liệu là yếu tố quyết định đến thành công của các mô hình dự đoán dựa trên trí tuệ nhân tạo. Nói cách khác, việc hiểu sâu sắc bản chất của dữ liệu sẽ giúp xây dựng các mô hình phù hợp với chi phí thấp. Cũng phải nói thêm rằng các dự án của tôi là các dự án nghiên cứu liên ngành đòi hỏi sự tham gia, đóng góp chuyên môn của nhiều nhà khoa học trong nhiều lĩnh vực. Rất may tôi có cơ hội làm việc cùng mạng lưới rộng lớn các bác sĩ và chuyên gia y tế. Tôi đã được học hỏi từ họ rất nhiều.

Năm lớp 8 mình đi học thêm khá nhiều, chủ yếu là học môn Vật lý với tần suất 3 - 4 buổi/tuần. Khi lên cấp THPT, mình dành nhiều thời gian cho việc tự học, tự nghiên cứu, thầy cô chỉ là người cho mình ý tưởng và kiến thức cơ bản ban đầu. Dựa vào đó, mình tự tìm hiểu thông qua mạng Internet, sách vở... Với việc tự học, mình nghĩ rất quan trọng vì hiện nay khối lượng tài liệu xung quanh rất lớn, giúp bản thân mình biết chọn lọc kiến thức. Còn thời điểm thức khuya nhiều nhất có lẽ là năm 2023, đó là lúc ôn thi kỳ thi chọn học sinh giỏi quốc gia, có những ngày mình thức tới 2h sáng. Thời điểm này, cảm giác say sưa học khiến quên cả mệt vì khi đó mình quyết tâm có một “tấm vé” vào đội tuyển học sinh giỏi quốc gia.

Môn Vật lý luôn là môn học mà tôi yêu thích thời phổ thông, song thực tế không phải là môn học tôi giỏi nhất. Khi là học sinh THPT, tôi vốn là học sinh lớp chuyên Toán của Trường THPT Chuyên ĐH Vinh, tỉnh Nghệ An. Có lẽ tư duy logic của Toán học đã tạo điều kiện, nền tảng giúp tôi phát triển tốt trong quá trình nghiên cứu khoa học vật liệu, vật lý sau này. Sau khi tốt nghiệp THPT, tôi có may mắn nhận được học bổng của Nhà nước để theo học chương trình đào tạo kỹ sư ngành Khoa học Vật liệu tại Học viện Khoa học ứng dụng quốc gia Lyon, Pháp. Trong quá trình học đại học, tôi cố gắng trau dồi các kiến thức và kỹ năng chuyên ngành thật tốt, tuy nhiên, hoàn toàn chưa có định hướng gì về việc theo đuổi con đường nghiên cứu khoa học chuyên nghiệp. Bước ngoặt đến từ một lần đi thực tập nghiên cứu 6 tháng tại Trung tâm nghiên cứu về công nghệ Nano IMEC ở Leuven, Bỉ. Trong môi trường nghiên cứu khoa học chuyên nghiệp như thế, tôi dần nhận ra niềm hứng thú với con đường này. Sau đó, tôi nhận học bổng nghiên cứu sinh tại Pháp và gắn bó với hành trình đó cho đến bây giờ.

Trong suốt hành trình học, mẹ luôn rất tôn trọng nhưng cũng khá nghiêm khắc với em. Bởi lẽ, thời điểm ban đầu em thường xuyên sao nhãng trong học tâp, thường xuyên trốn mẹ chơi điện tử. Lúc ấy, bị mẹ thu máy tính, mẹ giảng giải về tầm quan trọng của việc học trong tương lai, em bắt đầu tự hứa với mình sẽ học thật nghiêm túc, không để mẹ bận lòng nhiều. Sau khi em chính thức thành học sinh lớp chuyên Lý của THPT Chuyên Bắc Giang, em đặt mục tiêu thành học sinh giỏi quốc gia, mẹ luôn đồng hành với em trong từng chặng đường. Đầu tiên, để em có sức khỏe tốt, mẹ luôn nấu cho những món ăn ngon, thi thoảng cùng em chạy bộ, sẵn sàng lắng nghe những vấn đề em vướng mắc trong quá trình học, trong quan hệ với bạn bè ở lớp, cách ứng xử với thầy cô… Thời điểm, em trở thành thành viên chính thức của đội tuyển Olympic quốc tế, em học tại Hà Nội cùng các bạn, thi thoảng mẹ có gửi đồ ăn từ Bắc Giang về trường cho em. Đó là những món mẹ tự nấu để bồi bổ vì mẹ lo em học nhiều sẽ gầy. Đặc biệt, trong quá trình học cần thêm tài liệu hay bất cứ vấn đề gì vướng mắc mẹ đều cùng em giải quyết. Là con trai nhưng em cũng rất hay tâm sự với mẹ và em thấy thực sự may mắn vì có người mẹ luôn hết lòng yêu thương. Những gì mà em có được hôm nay phần lớn là nhờ công lao của mẹ.

Vấn đề tôi nhận ra khi trở về Việt Nam là các công nghệ y tế tiên tiến thường rất đắt đỏ và không phải ai cũng có thể tiếp cận được. Khi đó, tôi đặt ra câu hỏi liệu chúng ta có thể khiến các công nghệ y tế số, y tế thông minh trở nên dễ tiếp cận hơn hay không, từ đó giúp mọi người có thể được hưởng lợi từ nó. Mong muốn tạo ra các công nghệ y tế thông minh với chi phí thấp và dễ tiếp cận với mọi người đã định hình các nghiên cứu của tôi. Chẳng hạn, một nghiên cứu chúng tôi đã phát triển là giải pháp VAIPE - một nền tảng công nghệ số di động giúp thu thập, quản lý và phân tích dữ liệu cá nhân như nhịp tim, huyết áp và thói quen sử dụng thuốc. Ứng dụng này cho phép mọi người chủ động quản lý cách dùng thuốc hợp lý, tránh uống nhầm thuốc hay bỏ quên cũng như phát hiện sớm các bệnh lý liên quan đến tim mạch, đặc biệt là đột quỵ. Định hướng nghiên cứu trên cũng là một phần trong xu hướng y tế toàn cầu khi chứng kiến sự dịch chuyển từ điều trị sang chẩn đoán sớm và y học dự phòng.

Theo mình, để học tốt môn Vật lý, đầu tiên là phải nắm vững kiến thức nền của môn học, đặc biệt là các công thức để giải bài tập. Bởi lẽ, công thức giống như một cái gốc, không nắm vững thì không thể giải được bài. Ngoài ra, môn Vật lý, liên quan nhiều đến thực nghiệm nên các bạn phải hiểu rõ các hiện tượng trong đời sống. Còn việc thực hành trong phòng thí nghiệm, mình thấy các bạn thường xuyên mắc lỗi lấy quá ít số liệu và đọc không kỹ đề. Mình có thể dành nhiều thời gian hơn để nghiên cứu nên lấy số liệu ở khoảng nào để giảm sai số. Ví dụ: Khi thực hiện đo vạch quang phổ, cho chiếu ánh sáng qua lăng kính, để đo chiết suất của lăng kính thì thường có điểm với độ lệch tối đa của tia sáng chiếu qua. Lúc này, đến gần điểm có độ lệch tối đa của tia sáng thì phải lấy nhiều số liệu hơn. Với các bạn tham gia kỳ thi quốc gia môn Vật lý, đề thi thường dựa trên đề thi của nhiều quốc gia trên thế giới. Vì vậy, mình có thể luyện nhiều đề thi trên mạng để tự mở rộng kiến thức cũng như kinh nghiệm làm bài thi.

Các khó khăn xảy ra rất thường xuyên với các nhà khoa học, thậm chí hàng ngày. Một trong những khó khăn lớn nhất với tôi là việc làm sao để các công trình nghiên cứu của mình được ứng dụng trong thực tế và trở thành các sản phẩm hay dịch vụ thực sự hữu ích cho mọi người. Tuy nhiên, việc này không thể thực hiện một mình mà cần sự chung tay của rất nhiều người, từ nhà khoa học, nhà quản lý và doanh nghiệp cũng như người dùng. Việc đưa các công nghệ y tế số vào triển khai trong thực tế lâm sàng không phải lúc nào cũng thuận lợi, thậm chí rất thách thức. Không phải phát triển một công nghệ tốt sẽ có người dùng hoặc những công nghệ thiết yếu với người dùng không dễ dàng phát triển trong một sáng một chiều. Để vượt qua thách thức này, không có cách nào khác ngoài việc tích cực trao đổi, thuyết phục mọi người cùng chung tay để đưa công nghệ mới vào thực tiễn. Việc này đòi hỏi thời gian, sự kiên trì và rất nhiều nỗ lực.

Học tốt Vật lý có thể ứng dụng rất nhiều trong cuộc sống. Các bạn có thể giải thích được hiện tượng sấm sét là sự tích tụ điện tích trên các đám mây gây ra hiệu điện thế chênh lệch giữa đám mây và mặt đất, các điện tích di chuyển xuống, đánh thủng không khí tạo ra tia sét. Ngoài ra, có một thí nghiệm vui như khi đặt 2 tờ giấy ở trạng thái dọc, cách nhau một khoảng, mình thổi hơi vào giữa. Thông thường mọi người sẽ nghĩ 2 tờ giấy bị tách ra nhưng thực tế 2 tờ giấy lại áp sát với nhau. Lý do là do ứng dụng của nguyên lý Bernoulli. Từ đây, có thể hiểu khi vận tốc của không khí tăng, áp suất sẽ giảm, từ đó, ứng dụng vào sản xuất các cấu trúc của cánh máy bay. Nhiều bạn hay nghĩ Vật lý là những gì rất xa xôi, như vấn đề thuộc về vũ trụ chẳng hạn, thực tế đó là những thứ rất gần gũi, bạn có thể gặp hằng ngày, và hiểu Vật lý để biết cách lý giải mọi thứ xung quanh mình, chắc chắn là điều rất thú vị.

Đối với tôi, số lượng bài báo không quan trọng bằng chất lượng công bố, do đó tôi luôn cố gắng tập trung vào những vấn đề nan giải chưa được giải quyết. Tôi nghĩ một trong những phương pháp hiệu quả là tích cực trao đổi, thảo luận với các chuyên gia khác; từ quá trình trao đổi khoa học đó sẽ giúp nảy sinh ra nhiều ý tưởng hay và hiệu quả để giải quyết vấn đề - vốn dĩ thường có tính liên ngành. Hợp tác trong nghiên cứu khoa học, do đó, rất quan trọng. Ví dụ, muốn phát triển một màng lọc nước có tính diệt khuẩn, ngoài việc phát triển vật liệu nano, chúng tôi còn phải làm việc với các chuyên gia trong lĩnh vực vi sinh vật học để đánh giá tính hiệu quả, tối ưu. Việc chọn mục tiêu/nội dung nghiên cứu cũng rất quan trọng và cần đầu tư xứng đáng về mặt thời gian, công sức. Ngoài ra, việc tập trung cao độ để hoàn thành mục tiêu là điều không thể thiếu.

Sau thời gian ở Pháp, tôi cũng được một số cơ sở nghiên cứu đề xuất vị trí làm việc lâu dài. Tuy nhiên, điều thôi thúc tôi trở về Việt Nam xuất phát từ suy nghĩ phải có hoài bão gì đó lớn hơn, đóng góp lớn hơn cho quê hương, cộng đồng. Nhìn thấy rằng lực lượng nghiên cứu trong nước còn chưa mạnh, mặc dù người Việt khắp năm châu rất giỏi, đạt nhiều thành tựu ở nước ngoài, nhưng thiết nghĩ: “Muốn thay đổi, cách tốt nhất có lẽ phải bắt đầu từ chính nội tại của nó. Vì thế, tôi về nước”. Thực tế, điều kiện nghiên cứu ở Việt Nam còn khiêm tốn so với các cơ sở nghiên cứu ở các nước phát triển trên thế giới. Tuy nhiên, bằng nỗ lực của bản thân và nhóm nghiên cứu, sự hỗ trợ của Nhà nước và các cấp, tôi tin rằng bức tranh khoa học và công nghệ sẽ có những bước vươn mình phát triển.

Thực tế tôi tham gia nghiên cứu và phát triển rất nhiều giải pháp khác nhau. Trong số đó, giải pháp tôi dành nhiều thời gian và tâm huyết là nền tảng quản lý và hỗ trợ chăm sóc sức khỏe thể chất và tinh thần cho phụ nữ sau ung thư. Tôi tham gia với vai trò phụ trách cấu phần công nghệ của dự án. Những phụ nữ sau phẫu thuật can thiệp ung thư không chỉ gặp đau đớn về thể chất mà còn chịu đựng áp lực về tinh thần. Họ luôn lo lắng và tự hỏi liệu quá trình phẫu thuật có thành công hay không và nguy cơ tái phát thế nào. Họ phải sống trong áp lực rất lớn. Hiện nay tại Việt Nam rất thiếu những dịch vụ chăm sóc sức khỏe sau khi phẫu thuật ung thư. Đây là một khoảng trống trong y tế tại Việt Nam. Xuất phát từ thực tế này, một đồng nghiệp của tôi cũng là một bác sĩ đã đặt ra bài toán sử dụng công nghệ để giúp bệnh nhân quản lý sức khỏe thể chất và tinh thần của mình. Trong dự án này, chúng tôi đã dùng AI và các thiết bị đeo thông minh để cá nhân hóa điều trị, giúp thiết kế các bài tập, chế độ dinh dưỡng cho từng bệnh nhân ung thư và kết nối họ với bác sĩ thông qua nền tảng số. Khi công bố giải pháp này, chúng tôi đã nhận được sự quan tâm của tất cả mọi người. Điều đó thực sự khiến chúng tôi xúc động, tạo động lực để chúng tôi tiếp tục phát triển công nghệ trong tương lai.

Khi tham dự Olympic Vật lý châu Á 2024, tại Malaysia, em bị sốt rất cao. Thời điểm ấy, em đã thi xong phần thi lý thuyết, ngày hôm sau phải thi thực hành, thầy cô bị cách ly với học sinh nên em buộc phải tự chăm sóc bản thân. Sức khỏe có vấn đề khiến em rất mệt mỏi, lo lắng với tình trạng đó mình không thể hoàn thành bài thi tốt nhất. Thế nhưng, nghĩ lại cả một chặng đường dài có sự đồng hành của mẹ, của thầy cô - mọi người đều hy vọng ở em rất nhiều, vậy nên, em đã ra khỏi giường, tự tìm thuốc uống và dặn mình phải thật tỉnh táo trong quá trình thi thực hành. Rất may, trước khi ra nước ngoài dự thi, mẹ có chuẩn bị cho em đầy đủ các loại thuốc, sau khi uống và ngủ một giấc em đã đỡ nhiều. Hôm sau, tới lịch thi, em đã dậy sớm, ăn sáng đi bộ một đoạn cho tinh thần tốt và sau đó có một bài thi thực hành khá ưng ý.

Tôi rất tự hào khi thấy nỗ lực nghiên cứu của mình và đồng nghiệp đã có những kết quả nhất định, được công bố và ghi nhận trong cộng đồng khoa học quốc tế. Tuy nhiên, đối với tôi, khoa học không có điểm dừng. Đích đến của khoa học đối với tôi không nằm ở số lượng bài báo hay sáng chế mà là những tác động tích cực lên cuộc sống của mọi người. Đây là một hành trình đòi hỏi rất nhiều thời gian và sự kiên trì. Chắc chắn chúng tôi sẽ nỗ lực hơn nữa trên hành trình này. Trong quá trình nghiên cứu, đóng góp lớn nhất của nhóm chúng tôi là thu thập, chuẩn hóa các cơ sở dữ liệu y tế quy mô lớn và định nghĩa các bài toán mới trong lĩnh vực y tế thông minh. Việc này giúp cộng đồng khoa học có thể khai thác, thử nghiệm và đánh giá các thuật toán AI mới. Thực tế, các nghiên cứu của chúng tôi đã được hàng nghìn nhóm nghiên cứu trích dẫn và khai thác, trong đó có nhiều nhóm nghiên cứu đến từ Việt Nam.

Người thầy có ảnh hưởng lớn nhất với em là thầy Nguyễn Văn Đóa - giáo viên Trường THPT Chuyên Bắc Giang. Thầy chính là người khơi dậy cho em “ngọn lửa” đam mê với môn Vật lý. Thầy chia sẻ cho em những hiện tượng vật lý quanh ta, những ứng dụng thực tiễn của môn học vào cuộc sống khiến bản thân em rất thích thú. Khi học trò gặp bài khó, thầy sẵn sàng giải đáp không kể ngày đêm. Cũng có những lần hai thầy trò căng thẳng khi tranh luận về các vấn đề gặp phải trong quá trình luyện thi. Đa số các lần đó thầy đã biết rõ điều nào là đúng nhưng vẫn sẵn sàng lắng nghe em bày tỏ ý kiến, để em tự nhận ra, tìm ra giải phải. Sau mỗi lần như vậy, em sẽ ghi nhớ lâu hơn. Thầy cũng hay nhắc nhở em về việc làm bài thi chưa cẩn thận, chưa đọc kỹ đề dẫn đến những sai sót đáng tiếc. Em tự thấy mình trưởng thành nhiều hơn từ khi được học thầy. Được học thầy, với em là một điều may mắn.

Một trong những thách thức đầu tiên của tôi là về rào cản ngôn ngữ và môi trường học thuật quốc tế trong những ngày đầu du học. Tôi sang Pháp khi 19-20 tuổi, theo học chương trình kỹ sư Khoa học vật liệu tại Lyon (Pháp), tôi cần phải thích nghi với hệ thống giáo dục hoàn toàn khác biệt và nâng cao khả năng sử dụng tiếng Pháp trong môi trường chuyên sâu về khoa học và công nghệ. Ban đầu, việc theo kịp các bài giảng, làm việc nhóm, viết báo cáo và giao tiếp với giảng viên, bạn bè là một thử thách không nhỏ. Tôi đã xin ở cùng ký túc xá với một người bạn Pháp (bây giờ là một nhà Toán học trẻ), tăng cường giao lưu văn hóa, thể thao với các bạn quốc tế. Sau khoảng 2 năm được đào tạo trong môi trường Pháp ngữ hoàn toàn, tôi dần bắt kịp những yếu điểm về ngoại ngữ và kết thúc chương trình kỹ sư, thạc sĩ ở vị trí tốt nhất khóa. Khó khăn lớn tiếp theo trên chặng đường nghiên cứu khoa học là việc tiếp cận với một lĩnh vực công nghệ hoàn toàn mới - Công nghệ SALD (lắng đọng đơn lớp nguyên tử ở áp suất khí quyển) - mà tôi có duyên được tiếp xúc trong quá trình làm nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Grenoble, Pháp. Công nghệ mới nên có rất nhiều ẩn số và cần nhiều nỗ lực. Tôi tham gia xây dựng hệ thiết bị từ đầu cùng giáo sư hướng dẫn, sau khi hệ thống đã vận hành thì quá trình tối ưu hóa hệ thiết bị và vật liệu nano đòi hỏi sự kiên trì, cần chịu khó học hỏi lý thuyết mới, phương pháp nghiên cứu mới để đạt được kết quả tốt trong một khoảng thời gian tương đối ngắn (tôi bảo vệ tiến sĩ năm 2018, sau tròn 3 năm nghiên cứu). Nhưng có lẽ khó khăn lớn nhất là quyết định trở về Việt Nam năm 2019, sau 9 năm sống, học tập - nghiên cứu ở Pháp. Đó là một cú sốc ngược văn hóa và môi trường làm việc với tôi. Sau thời gian dài ở Pháp, được đào tạo hoàn toàn ở nước ngoài, khi trở về tôi gặp nhiều khó khăn, từ thủ tục hành chính có phần phức tạp, đến các điều kiện cơ sở vật chất - trang thiết bị phục vụ nghiên cứu còn hạn chế. Điều duy nhất giúp tôi giữ được sự bình tâm để tiếp tục nỗ lực, đó là tôi biết chắc chắn mặc dù hiện tại có thể khó khăn nhưng chọn về nước phục vụ, đó là lý tưởng đúng đắn mà về lâu dài sẽ có giá trị và ý nghĩa.

Thách thức lớn nhất với nhà khoa học là nuôi dưỡng sự đam mê, trí tò mò và sự kiên trì. Hành trình nghiên cứu sẽ có muôn vàn khó khăn, thách thức và cần nhiều thời gian. Chính vì thế nếu có sẵn trong mình tình yêu với khoa học thì lựa chọn theo đuổi khoa học cũng là một lựa chọn rất đáng cân nhắc. Một nhà khoa học xuất sắc với những công nghệ có giá trị hoàn toàn có thể trở nên giàu có bằng chính chất xám của mình. Thêm nữa, đây là một hành trình có rất nhiều điều thú vị và niềm vui khi được theo đuổi những gì mình thích. Tương tự, kinh doanh cũng là sở thích của rất nhiều người và cũng đòi hỏi rất nhiều tố chất khác. Do đó, sự lựa chọn phụ thuộc vào chuyên môn và sở thích của mỗi người.

Để tham gia kỳ thi quốc tế, đương nhiên cháu đã phải dành thời gian nghiên cứu thêm tài liệu khoa học từ nước ngoài để tự trang bị thêm kiến thức cho bản thân, sao cho không bị tụt hậu so với bạn bè quốc tế. Tiếng Anh hiện nay đã trở thành thứ ngôn ngữ toàn cầu. Cháu nghĩ, với thời đại 4.0 và kỷ nguyên vươn mình như hiện nay thì tiếng Anh có vai trò rất lớn trong cuộc đời mỗi con người. Có vốn tiếng Anh, các bạn trẻ sẽ dễ dàng tiếp cận với khoa học kỹ thuật hiện đại, với nguồn tri thức khổng lồ của nhân loại. Hơn nữa, các nhà tuyển dụng lớn có xu hướng lựa chọn những ứng viên có khả năng ngoại ngữ tốt, để giao tiếp, mở rộng quan hệ với công ty nước ngoài. Chính vì vậy, để có cơ hội được vào làm việc và nghiên cứu tại các tập đoàn lớn hiện nay, tiếng Anh là bước đệm vô cùng quan trọng. Nếu con cô giỏi các môn Khoa học tự nhiên, nhưng kém tiếng Anh, cháu nghĩ đầu tiên phải khơi dậy niềm yêu thích với tiếng Anh và có thể học qua việc xem phim nước ngoài, nghe nhạc… tránh việc dồn ép học khiến em ấy thấy áp lực. Học tiếng Anh là cả hành trình dài, nó sẽ dần dần thẩm thấu chứ không vội vàng được.

Kỷ niệm đáng nhớ và chắc hẳn cũng thú vị nhất với tôi là những ngày đầu bắt tay nghiên cứu khoa học. Sau tốt nghiệp thạc sĩ, trong suy nghĩ thuở ban đầu của tôi, nghiên cứu khoa học là việc gì đó cao siêu lắm. Không ngờ, ba tháng đầu tiên trong quá trình làm nghiên cứu sinh, việc tôi được làm nhiều nhất lại là cầm máy hàn các dây tín hiệu điều khiển, phay CNC,… Lúc đó, tôi cũng rất băn khoăn nhưng sau này mới hiểu ra rằng giáo sư hướng dẫn muốn cho tôi hiểu quá trình nghiên cứu thực nghiệm đòi hỏi khả năng chủ động trong việc thiết kế, triển khai các hệ thí nghiệm.

Hiện nay tôi vừa tham gia giảng dạy, nghiên cứu và quản lý khoa học. Tất cả vai trò trên với tôi đều quan trọng và không thể thiếu bởi chúng hỗ trợ lẫn nhau. Thách thức với tôi chính là thời gian và làm sao để cân bằng thời gian, tâm sức của mình cho cả 3 vai trò trên vì mỗi người chỉ có 24 giờ/ngày. Thành thực mà nói, tôi luôn cảm thấy thiếu thời gian. Tuy nhiên, tôi cố gắng ưu tiên các hoạt động giảng dạy và nghiên cứu vì đó là các hoạt động tôi mang lại giá trị nhiều nhất.

Vào Đại học Bách khoa là mục tiêu từ năm lớp 12 của em vì trường này có ngành Điện tử Viễn thông em thích. Lúc ấy em phân vân giữa Đại học Bách Khoa và Đại học Khoa học Tự nhiên nhưng sau khi tham khảo ý kiến của những người đi trước thì thấy Bách Khoa Hà Nội là ngôi trường có lịch sử lâu năm trong đào tạo ngành này nên em “đầu quân”. Trong chặng đường đã đi qua (từ khi học phổ thông, gặt hái các thành tích học tập, vào đại học… không có thời điểm nào em thấy hối tiếc. Tất cả những lựa chọn, cho tới thời điểm này, với em đều là sự lựa chọn đúng đắn.

Trong tương lai có hai việc quan trọng tôi mong muốn thực hiện. Thứ nhất là xây dựng một đội ngũ nghiên cứu mạnh với chuyên môn có khả năng cạnh tranh quốc tế ngay tại Việt Nam. Điều này rất quan trọng trong việc tự chủ công nghệ và cạnh tranh quốc tế. Thứ hai, tiến hành các nghiên cứu ngày càng chuyên sâu và đưa các thành quả nghiên cứu vào ứng dụng thực tế để tạo ra sự thay đổi và giá trị mới. AI đang phát triển với tốc độ chóng mặt và tạo ra những thay đổi rất lớn trên tất cả các lĩnh vực, trong đó có nghiên cứu khoa học. Đối với chúng tôi, đó vừa là thách thức, vừa là cơ hội lớn. Thách thức ở đây là việc phải liên tục cập nhật các công nghệ mới và tự mình phát triển công nghệ. Cơ hội ở đây là việc khai thác AI để đẩy nhanh quá trình nghiên cứu và tạo ra sản phẩm mới. Chúng tôi có niềm tin sâu sắc rằng AI tạo ra những tác động thực sự lớn nếu chúng ta khai thác hợp lý và quản trị được rủi ro. Điều này không chỉ đúng trong lĩnh vực khoa học công nghệ mà đúng trong tất cả các lĩnh vực khác.

Việc tốt nghiệp thủ khoa toàn khóa khiến chính bản thân tôi bất ngờ bởi các bạn bè đồng trang lứa đến từ các quốc gia khác trên thế giới đều rất giỏi. Ở những năm tháng đại học, tôi có thói quen đọc trước các tài liệu, giáo trình của thầy cô trước khi lên giảng đường. Cũng một phần bởi tôi có chút lo lắng việc mình không quá giỏi về tiếng Pháp khiến có thể theo chậm bài giảng của thầy cô. Bên cạnh đó, việc chú tâm nghe giảng các kiến thức trên lớp và tìm hiểu thêm các nguồn học liệu khác khiến tôi nắm bắt và nắm vững các kiến thức hơn. Tôi luôn có một suy nghĩ rằng, với xuất phát điểm của mình, luôn cần phải nỗ lực gấp nhiều lần so với bạn bè quốc tế để đạt được kết quả tốt.

Em có dự định đi du học tại Mỹ hoặc Singapore ngành Vật lý vào tháng 8/2025. Với chương trình học tại Đại học Bách khoa Hà Nội, có lẽ em sẽ xin tạm bảo lưu một thời gian. Hiện nay em đã nộp hồ sơ vào các trường đại học ở nước ngoài theo hình thức dùng học bổng du học và đang chờ kết quả. Em kỳ vọng số 1 là vào Đại học MIT tại Mỹ với thời gian 4 năm.