Loạt bài trên VietNamNet phản ánh về thu nhập của giáo sư, tiến sĩ ở một số trường đại học gần đây nhận được sự quan tâm của đông đảo độc giả cũng như các nhà nghiên cứu, chuyên gia giáo dục… Nhiều người mừng vì các nhà khoa học hiện nay đã nhận mức thu nhập xứng đáng, tuy nhiên cũng có hoài nghi liệu thu nhập này có thực, và trường đại học nào có thể trả cao như vậy?
‘Giáo sư, tiến sĩ có tổng thu nhập tiền tỷ/năm không hề đơn giản và thường là số hiếm'
Tiến sĩ Phạm Hùng Hiệp, Viện trưởng Viện Nghiên cứu giáo dục và Chuyển giao tri thức (Trường ĐH Thành Đô) cho rằng, việc một giảng viên đại học có tổng thu nhập/năm đạt đến mức tiền tỷ có thể có song không hề đơn giản và thường là số hiếm.
“Qua quan sát, hầu như ở những trường đại học lớn, ít thì một vài, nhiều thì một vài chục trường hợp đạt được mức thu nhập như thế, và đòi hỏi trình độ của giảng viên phải rất cao”, Tiến sĩ Phạm Hùng Hiệp nói.
Theo ông Hiệp, suy cho cùng, thu nhập của giảng viên đến từ trường đại học, ngoài lương cứng chỉ có 3 nguồn: Từ giảng dạy thêm các chương trình, từ nghiên cứu và từ chuyển giao tri thức.
Ông phân tích: Các trường cố gắng đẩy mức sàn tiền lương cho giảng viên lên cao (kèm theo đảm bảo số giờ dạy, số nghiên cứu) và họ có thể đạt 20-30 triệu đồng/tháng.
Từ nguồn giảng dạy thêm, mặt bằng chung dạy chương trình quốc tế hiện nay, mỗi tiết có thể lên đến 500.000-1.000.000 đồng. Như vậy, giảng viên nào chịu khó dạy các chương trình liên kết hoặc chương trình quốc tế bậc đại học hoặc thạc sĩ, mỗi năm có thể nhận 200 - 300 triệu đồng.
Ở nguồn nghiên cứu, các trường top có thể có chính sách thưởng 1 bài báo quốc tế từ 50-100 triệu đồng, thậm chí 200 triệu đồng. Song ở các trường có chế độ thưởng ít, một bài báo Q1 có khi chỉ thưởng 10-40 triệu đồng.
“Tuy nhiên, để ra được một bài báo mất rất nhiều thời gian, trung bình khoảng 1-1,5 năm/bài. Kể cả khi mức thưởng là 200 triệu đồng thì trước đó nhà khoa học phải mất nhiều chi phí cho việc nghiên cứu như mua thiết bị thí nghiệm, thuê trợ lý là sinh viên... Chưa kể, tiền thưởng 1 bài báo khi chia đầu người là đồng tác giả thì mỗi cá nhân không còn được quá nhiều”, ông Hiệp nói.
Theo ông Hiệp, giảng viên đạt mức thu nhập tiền tỷ/năm phải thỏa mãn các điều kiện đồng thời như trường có chính sách thưởng lên đến 150-200 triệu đồng/bài báo (thông thường là các trường tự chủ); một mình thực hiện nghiên cứu và ra bài báo từ đầu đến cuối,...
Ông Hiệp cho rằng, có thể có một số người trong một vài năm có số lượng bài báo được công bố lớn, đạt thu nhập cao, song bản chất thu nhập đó là kết quả của chuỗi vài năm trước đó dồn lại.
“Không giảng viên/nhà khoa học nào có thể 'cháy liên tục' nhiều năm liền được. Như tôi, năm gọi là 'đỉnh cao' nhất, tôi làm được 15 bài, nhưng sau đó tụt xuống 7 bài và năm ngoái chỉ 6 bài. Năm có 15 bài thực ra là dồn công sức của nhiều năm trước đó. Sau đấy, tôi không đủ sức để làm nhiều, bởi phải tập trung vào chất lượng. Trường đại học nơi tôi công tác không thưởng quá số bài quy định trong năm và số tiền thưởng cũng không đáng kể. Tôi nghĩ đâu đó sẽ có những người một năm thu nhập lên tới vài trăm triệu từ nghiên cứu khoa học, nhưng số đấy rất nhỏ”, ông Hiệp nói.
Còn nguồn từ chuyển giao tri thức, theo ông Hiệp, cũng thường chỉ ở một số giảng viên trong những ngành nghề đặc thù, gần với thị trường như luật, công nghệ, xử lý môi trường,… thông qua hợp đồng tư vấn bên ngoài.
“Như vậy, phải là giảng viên có thực lực, giàu năng lượng hoặc ở trong ngành, lĩnh vực mà nhu cầu thị trường lớn thì may ra có được mức thu nhập tiền tỷ/năm”, Tiến sĩ Phạm Hùng Hiệp nói.
Hiệu trưởng một trường đại học công lập ở TPHCM cũng cho hay, tiền để các trường đại học trả cho giảng viên chính là học phí của sinh viên. Trường nào học phí cao thì giảng viên được trả thu nhập cao. Trường thu học phí thấp, giảng viên được trả thấp.
“Trường chúng tôi thu học phí theo quy định của nhà nước, không thể trả cho giáo sư, tiến sĩ gần trăm triệu/tháng. Khoảng 100 giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ của trường hiện nay là viên chức hưởng lương theo hệ số quy định của nhà nước. Sau khi chi tiêu tài chính, nếu còn dư, chúng tôi sẽ trả thu nhập tăng thêm theo quy định. Điều quý trọng là họ đều tâm huyết gắn bó với nghề, với trường vì sự nghiệp chung”, ông nói.
Theo ông, doanh thu các trường đại học ở Việt Nam hiện nay 80-90% là học phí. Như vậy, câu hỏi đưa ra là khi trả cho giáo sư, tiến sĩ gần trăm triệu/tháng thì nhiệm vụ đặt lên vai họ là gì. Ông dự đoán có 2 hình thức: Nhà trường giữ danh để lấy uy tín, hoặc có KPI hàng năm rõ ràng cho từng người, như một giáo sư, tiến sĩ phải viết bao nhiêu bài báo, hướng dẫn bao nhiêu nghiên cứu sinh, giảng dạy bao nhiêu tiết…
‘Thu nhập cao để tạo động lực, không phải vì có học hàm, học vị mà được hưởng’
Chia sẻ với VietNamNet, một hiệu trưởng ở TPHCM cho biết, dù chưa tự chủ tài chính, trường ông đảm bảo mỗi tiến sĩ thu nhập ít nhất 25 triệu đồng/tháng. Thu nhập bình quân của tiến sĩ trong trường dao động 45-50 triệu/tháng, giáo sư, phó giáo sư 50-60 triệu/tháng. Tổng thu nhập bình quân/năm của họ khoảng 600 triệu/người/năm.
“Với các trường khác, thu nhập của giảng viên có thể cuối năm mới trả, nhưng chúng tôi quan niệm mỗi tháng là mỗi sống. Nếu một tiến sĩ chỉ có 15 triệu tiền lương, chúng tôi sẽ bù vào 10 triệu để họ nhận 25 triệu trong tháng ấy. 10 triệu này chúng tôi tạm ứng trước, cuối năm sẽ cấn trừ vào thu nhập bình quân”, ông giải thích.
Chi tiết về thu nhập, ông cho hay, giáo sư, tiến sĩ là giảng viên cao cấp, lương theo nhà nước dao động từ 14 đến 18 triệu đồng. Ngoài ra, do trường thuộc UBND TPHCM, viên chức được hưởng chính sách đặc thù theo Nghị quyết 98 của HĐND thành phố về mức chi thu nhập tăng thêm đối với cán bộ, công chức, viên chức; Tiền phụ trội giảng dạy với tiến sĩ khoảng 150.000 đồng/tiết; phó giáo sư trên 200.000 đồng/tiết; Ngoài ra, giáo sư, tiến sĩ nhận thu nhập từ nghiên cứu khoa học với đề tài loại A-B-C sẽ có kinh phí từ hàng chục đến hàng trăm triệu. Do vậy, mỗi giáo sư, tiến sĩ thực hiện một số đề tài khoa học sẽ có thu nhập lên cả trăm triệu.
Tuy nhiên, theo ông, với giáo sư, tiến sĩ thu nhập chỉ là một phần, điều quan trọng với họ là môi trường làm việc. “Một môi trường làm việc sạch sẽ, không chèn ép, cởi mở sẽ thu hút người có năng lực”, ông nói.
Giáo sư Trương Nguyện Thành (ĐH Utah, Mỹ), hiện là Phó Chủ tịch hội đồng cố vấn Trường ĐH Hoa Sen kể, cách đây 8 năm, khi về Trường ĐH Hoa Sen với vai trò Phó hiệu trưởng, ông được trả lương 80-90 triệu đồng/tháng, bằng khoảng ¼ so với lương ông nhận ở Mỹ. “Tuy nhiên, tôi nghĩ ở trong nước, mức này chấp nhận được. Tôi được nhà trường đóng bảo hiểm, nhưng phải tự đóng thuế thu nhập cá nhân”, ông Thành kể.
Theo ông Thành, một số trường đại học có thể trả lương lên tới gần trăm triệu/tháng cho giáo sư, tiến sĩ là tín hiệu tốt. Những người có năng lực nếu được trả thu nhập như vậy sẽ tập trung nâng cao chất lượng giảng dạy và nghiên cứu khoa học, không phải “chạy show, bán phổi” dẫn đến mất tập trung chuyên môn. Mặt khác, trường đại học muốn phát triển chất lượng lên tầm cao mới, giảng viên có tiềm năng, năng lực cần được cho cơ hội đi vào nghiên cứu chuyên sâu.
Nhưng theo ông Thành, để được hưởng thu nhập như vậy, yêu cầu công việc các trường đại học đặt ra cho giáo sư, tiến sĩ phải tương xứng. “Thu nhập là cạnh tranh để có động lực làm việc chứ không phải vì có học hàm, học vị sẽ được hưởng. Không phải giáo sư, tiến sĩ nào cũng như nhau”, Giáo sư Trương Nguyện Thành nói.
GS Thành cũng cho rằng, trường đại học trả thu nhập cho giáo sư, tiến sĩ theo mức lương cạnh tranh sẽ tốt hơn thưởng theo bài báo quốc tế. Khi trả tiền theo bài báo, nhà khoa học sẽ chỉ chạy theo xuất bản, trong khi bài báo chưa chắc có chất lượng. Mặt khác số lượng bài báo không phản ánh đúng năng lực, tầm ảnh hưởng của nhà khoa học bằng chỉ số trích dẫn (H-index). Thưởng theo bài báo cũng dẫn tới rủi ro tài chính là nhà khoa học hoàn toàn “bán cái” qua bên thứ 3 để hưởng lợi, trong khi bản thân họ không thực sự tham gia quá trình nghiên cứu.
.svg){kind=icon}
