Cảm ơn sự đón tiếp trọng thị của Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng tại tiệc chiêu đãi ngày 11/9/2023, Tổng thống Mỹ Joe Biden nhắc đến hai câu nổi tiếng trong Truyện Kiều: “Vinh hoa bõ lúc phong trần/Chữ tình ngày lại thêm xuân một ngày” và cho rằng: “Đây là ngày chúng ta có thể cảm nhận được vinh hoa và ấm áp của những cơ hội vô hạn mở ra trước chúng ta”.
Trong hơn hai thập kỷ qua, các Tổng thống Mỹ đã bốn lần sử dụng tác phẩm vĩ đại Truyện Kiều trong những bối cảnh quan trọng đặc biệt để nói về những bước phát triển trong quan hệ giữa hai nước.
Lần thứ nhất, Truyện Kiều đã được trích dẫn trong diễn văn đáp từ của Tổng thống Bill Clinton tại cuộc chiêu đãi trọng thể của Chủ tịch nước Trần Đức Lương tối ngày 17 tháng 11 năm 2000.
Lần thứ hai, trong diễn văn của Phó Tổng thống Mỹ Joe Binden, thay mặt Tổng thống Barack Obama chủ trì, tại buổi tiệc trưa ngày 7 tháng 7 năm 2015 chiêu đãi trọng thể Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và đoàn đại biểu Việt Nam tại Nhà Trắng, Truyện Kiều được trích dẫn.
Lần thứ ba, Tổng thống Barack Obama trích dẫn Truyện Kiều trong bài phát biểu trước 2000 người Việt Nam tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia ngày 25 tháng 5 năm 2016.
Và lần này là trong tiệc chiêu đãi của Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng, khi ông vừa cùng với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tuyên bố nâng cấp quan hệ hai nước lên “Đối tác chiến lược toàn diện”, nấc thang cao nhất trong quan hệ với các nước.
Hai câu mà Tổng thống Clinton lẩy: “Sen tàn cúc lại nở hoa/Sầu dài ngày ngắn đông đà sang xuân” là lần đầu tiên người đứng đầu nước Mỹ sử dụng Truyện kiều để nói về quan hệ hai nước.
Đó là câu thơ 1795 và 1796 nói về một năm đã trôi qua, những u ám của mùa Đông đã lùi lại. Câu Kiều Bill Clinton lẩy nói đúng quan hệ bang giao, là niềm tin cho một chặng đường mới. Cái hay của câu Kiều trong trích dẫn chính là phù hợp với thực tế quan hệ hai nước lúc bấy giờ. Đó là niền tin cho tương lai tươi sáng, là bước ngoặt “đông đà sang xuân”. Chính ông giải mã ý nghĩa muốn nói từ hai câu thơ, khẳng định và hy vọng về sự phát triển của quan hệ giữa hai nước: “Nay những ký ức băng giá về quá khứ đã bắt đầu tan. Những phác thảo của một tương lai ấm áp chung đã bắt đầu hình thành. Cùng nhau, chúng ta hãy tận hưởng mùa xuân mới này”.
Câu Kiều mà Phó Tổng thống Joe Biden dẫn ra trong tiệc mừng Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhân kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ hai nước: “Trời còn để có hôm nay/Tan sương đầu ngõ, vén mây giữa trời” là câu nói về Kiều sau 10 năm lưu lạc nay đã đoàn viên cùng Kim Trọng. Câu trích thật đắc địa, hợp tình cho quan hệ giữa hai nước. Đây là sự khẳng định, củng cố sự tin tưởng và thể hiện niềm vui về những gì hai quốc gia đã làm “để có hôm nay”. Và “hôm nay”, “sương”- cái nhìn thấy ngay trước mắt, đã “tan đầu ngõ”, “mây giữa trời”, cái xa hơn, cái đang còn khuất lấp, cũng đang được vén mở; đã nhìn rõ bầu trời rộng lớn, tương lai của mối quan hệ giữa hai nước.
Lần lẩy Kiều thứ ba là phát biểu trước 2000 người tại Trung tâm Hội nghị quốc gia vẫn là Tổng thống Barack Obama. Lần này nói nhiều về niềm tin. Tổng thống đã nhắc đến những nỗ lực của hai nước trong việc giải quyết hậu quả chiến tranh như bom mìn, tẩy độc da cam, tìm kiếm hài cốt binh lính thiệt mạng trong chiến tranh.
“Niềm tin của tôi chính là tin vào tình hữu nghị của chúng ta như Trịnh Công Sơn đã viết trong bài Nối vòng tay lớn. Tương lai nằm trong tay các bạn và Mỹ luôn là những người bạn của các bạn. Tôi nghĩ rằng, các bạn sẽ luôn nhớ về khoảnh khắc khi tôi đứng ở đây nói với các bạn" – Tổng thống Mỹ gửi thông điệp tới toàn thể người dân Việt Nam.
Kết thúc bài phát biểu đáng nhớ trong lần công du tới Hà Nội, ông Obama trích dẫn Truyện Kiều: “Rằng trăm năm cũng từ đây/ Của tin gọi một chút này làm ghi”.
Chính niềm tin ấy, chính am hiểu sâu sắc văn hoá của nhau mà hôm nay hai nước đã cùng bắt tay nâng mối quan hệ lên tầm cao mới, như Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng nói. Chủ tịch nước cho rằng quan hệ Việt - Mỹ "chưa bao giờ phát triển tốt đẹp như ngày nay, từ cựu thù trở thành Đối tác Chiến lược Toàn diện", sau khi trải qua nhiều thác ghềnh, thử thách. "Đây thực sự là hình mẫu trong lịch sử quan hệ quốc tế về hàn gắn và xây dựng quan hệ sau chiến tranh. Kết quả này là do sự nỗ lực cùng nhau vượt qua những thử thách, thăng trầm lịch sử của nhiều thế hệ lãnh đạo và nhân dân hai nước", Chủ tịch nước nói.
“Chữ tình ngày lại thêm xuân một ngày” mà Tổng thống Mỹ Joe Biden lẩy lần này thật đắc địa. Đúng là thêm xuân là mọi vật tràn đầy sức sống.
Truyện Kiều tiêu biểu cho văn hoá Việt Nam, các đời Tổng thống Mỹ đã đọc được chiều sâu văn hoá ấy, đã vận dụng nó, đã lẩy nó một cách thật tuyệt vời, thật đắc địa, đắc nhân tâm.
Chúng ta vui mừng vì mối quan hệ giờ đây đã được nâng lên một tầm cao mới. Niềm tin về Mùa Đông đã qua và đã sang một Mùa Xuân mới. Niềm tin về sự “tan sương đầu ngõ” để trời lại sáng.
Niềm tin và chữ “tình” như Ngài Tổng thống lẩy thật đúng với mối quan hệ bang giao hiện nay giữa hai nước qua từng chặng đường được vun đắp, đúng như khẳng định của Tuyên bố chung: Chương mới này trong quan hệ giữa hai nước sẽ đưa quan hệ đối tác Việt Nam - Mỹ lên tầm cao mới. Cùng nhau, hai nước sẽ hiện thực hóa nguyện vọng của người dân về một tương lai tươi sáng và năng động, góp phần duy trì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực quan trọng này cũng như trên toàn thế giới.
Vì thịnh vượng chung của cả hai nước, không can thiệp vào nội bộ của nhau, không liên kết với nước này chống nước khác… đó chính là sự cam kết của trí tuệ, của niềm tin. Chữ "tình” phải trải qua chặng đường gian nan mới đơm hoa, kết trái.
Nguyễn Đăng Tấn
.svg){kind=icon}
