Làm đường cao tốc Bắc- Nam: Đầu tư công rồi nhượng quyền để thu hồi vốn

Sáng 10/12, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về chủ trương đầu tư dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025.

Thay mặt Chính phủ trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể cho biết, giai đoạn 2017 - 2020, Quốc hội đã chấp thuận chủ trương đầu tư 8/11 dự án thành phần của dự án này thực hiện theo phương thức PPP. Sau đó đã điều chỉnh có 5 dự án chuyển sang đầu tư công. Ba dự án còn lại cũng đang gặp khó khăn, tới nay chỉ có 1 dự án ký kết được hợp đồng tín dụng, 2 dự án còn lại vẫn đang đàm phán.

Vì vậy, Chính phủ kiến nghị triển khai dự án theo hình thức đầu tư công, sau khi hoàn thành sẽ nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn nhà nước. Đây cũng là một hình thức huy động nguồn lực xã hội để tiếp tục đầu tư cho kết cấu hạ tầng.

Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể

Theo Bộ trưởng GTVT, tổng mức đầu tư theo tính toán sơ bộ giai đoạn phân kỳ khoảng 146.990 tỷ đồng, trong đó giai đoạn 2021 - 2025 bố trí khoảng 119.666 tỷ đồng; phần còn lại khoảng 27.324 tỷ đồng sẽ bố trí trong giai đoạn 2026 – 2030.

Ngoài ra, ông Thể cũng đề nghị, nếu địa phương có đủ năng lực, kinh nghiệm về quản lý đầu tư xây dựng công trình và có văn bản đề xuất thì Chính phủ sẽ xem xét giao thực hiện đầu tư dự án thành phần thuộc địa giới hành chính của địa phương đó; trường hợp địa phương không đủ năng lực, kinh nghiệm, Bộ GTVT sẽ trực tiếp thực hiện đầu tư.

Đừng phí 4 năm chỉ để thay đổi phương thức đầu tư

Thẩm tra sơ bộ, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho rằng, việc Chính phủ đề xuất đầu tư theo hình thức đầu tư công để bảo đảm tiến độ cho dự án là có cơ sở.

Tuy nhiên, ông đề nghị Chính phủ cần nghiên cứu, đề xuất các giải pháp hữu hiệu để huy động nguồn vốn ngoài nhà nước cho các dự án giao thông PPP đã được Quốc hội phân bổ vốn theo kế hoạch. Đồng thời, cần khẩn trương rà soát, xử lý dứt điểm những tồn tại, hạn chế của các dự án giao thông BOT thời gian qua.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, nội dung này đã làm nhiều, Bộ Chính trị cũng đã cho ý kiến. Đây cũng là một dự án trọng điểm, dự kiến nằm trong gói kích thích kinh tế.

Chủ tịch Quốc hội lưu ý giai đoạn 1 mất rất nhiều thời gian để triển khai các thủ tục, đầu tiên công bố đấu thầu quốc tế, xong lại cho rằng rủi ro nên xin trình lại để đấu thầu trong nước. Hay thay đổi phương thức đầu tư, ban đầu 8 dự án thành phần theo phương thức PPP và 3 dự án đầu tư công, sau đó lại trình đổi 3 dự án PPP và 8 dự án đầu tư công.

“Hai việc đó mất gần 4 năm, không ít đâu. Có mỗi chuyện thay đổi phương thức đấu thầu và thay đổi phương thức đầu tư mà trình lại Quốc hội. Chúng ta đừng để công trình này lại giống như giai đoạn 1. Vướng gì trong Luật đầu tư công đã sửa, Luật PPP đã sửa”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Nhấn mạnh “đại lộ là đại phú”, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng, tỷ lệ đường cao tốc của chúng ta hiện còn “khiêm tốn”, cũng chưa đạt chuẩn quốc tế, trong khi các nước mỗi bên 4 – 5 làn, ta chỉ có 2 làn.

Ông Mẫn lưu ý, năm 2021 sắp hết nên cần tính toán lộ trình thực hiện cho phù hợp, làm sao không để phát sinh chi phí đầu tư, tránh gây lãng phí, quản lý thu phí đừng phân tán, gây lợi ích cục bộ từng địa phương, gây thất thoát lãng phí.

Dẫn chứng cao tốc TP.HCM - Trung Lương dù ngắn nhưng đã xảy ra nhiều vấn đề, phải thanh tra, xử lý, hay dự án Đà Nẵng – Quảng Ngãi hàng chục cán bộ đã bị xử lý, Phó Chủ tịch Quốc hội lưu ý đến việc đấu thầu thi công, tránh tham nhũng, lợi ích nhóm, và công khai minh bạch, không để thất thoát vốn.

Chỉ những công ty của Bộ GTVT mới đủ năng lực

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách Nguyễn Phú Cường cho rằng, với việc đầu tư 100% bằng vốn nhà nước, không huy động được nguồn lực tư nhân là không đúng nghị quyết của Quốc hội. 

Ngoài ra ông Cường cũng bày tỏ lo ngại, trong 2 năm không thể thực hiện được đền bù GPMB. “Sân bay Long Thành dù đã tập trung mọi nguồn lực nhưng vẫn chậm so với kỳ vọng. Dù 1 tỉnh hay nhiều tỉnh, nhiều đơn vị thì quy trình đền bù vẫn như nhau”, ông Cường nêu thực tế.

Về đề xuất giao dự án này cho địa phương thực hiện, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách bày tỏ không đồng tình. Bởi ngoài Hà Nội, TP.HCM ra, hầu như toàn bộ các địa phương khác đều không đáp ứng được năng lực thi công cao tốc.

“Có giao cho địa phương, doanh nghiệp ở địa bàn đó cũng phải “liên doanh” với Bộ GTVT. Như vậy chẳng khác nào “cho thuê bằng dược sĩ”, thay vì dược sĩ mở cửa hàng thuốc bán, đằng này lại cho thuê bằng mở bán”, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách phân tích.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách Nguyễn Phú Cường

Theo ông, chỉ những công ty của Bộ GTVT mới có đủ năng lực, kinh nghiệm, doanh nghiệp trúng thầu cũng phải đơn vị của Bộ, địa phương không đủ năng lực để làm một dự án cần kỹ thuật rất cao là đường bộ cao tốc.

Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng cho rằng, đây là dự án đòi hỏi yếu tố kỹ thuật rất cao. Chính phủ muốn triển khai nhanh nên muốn giao cho địa phương. “Nhưng không nên giao cho địa phương”- ông nói.

Theo ông, có thể xem xét với những địa phương có tiền, có năng lực, bỏ tiền ra làm nhanh nhưng về tiêu chuẩn, định mức Bộ GTVT phải nắm, theo dạng hợp đồng, ký với các cơ quan ở địa phương như thế mới nhanh được. Nếu thực hiện như vậy, không phải báo cáo ra Quốc hội.

Chốt lại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất trình nội dung này ra kỳ họp bất thường tới đây. Trong đó lưu ý nghiên cứu cân nhắc, thuyết minh rõ hơn về quy mô 4 làn xe, đảm bảo an toàn hiệu quả trong khai thác và mở rộng về sau.

Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị rà soát tổng mức đầu tư, triển khai dự án tiết kiệm, hiệu quả, làm rõ phương án lựa chọn công nghệ; và giao Bộ GTVT toàn bộ, chỉ giao kinh phí GPMB cho địa phương, tập trung vào nhiệm vụ này và có cam kết trách nhiệm.

Thu Hằng

11 dự án thành phần đường cao tốc Bắc – Nam khi nào hoàn thành?

Trong tổng số 11 dự án thành phần đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông (654km) đi qua 13 tỉnh, thành phố đang triển khai thi công, có dự án sắp đưa vào khai thác.