Nguyên Phó Thủ tướng và kỷ niệm được Bác nhắc khẽ khi dự tiệc ở Liên Xô

May mắn được trực tiếp phục vụ và làm việc với Bác Hồ, nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan đã kể lại những câu chuyện xúc động, khó quên của ông khi tháp tùng Bác công du nước ngoài trong vai trò phiên dịch.

Ông Vũ Khoan chia sẻ, khi đi công tác nước ngoài, trừ những chuyến thăm chính thức, còn chuyến không chính thức, Bác không bao giờ đi chuyên cơ dù phía bạn luôn luôn sẵn sàng dành chuyên cơ cho Bác.

Đoàn đi với Bác cũng chỉ có mấy người, chủ yếu có ông Vũ Kỳ là thư ký của Bác và bác sĩ Nhữ Thế Bảo, rất nhiều lần không có bảo vệ và cần vụ.

Sở dĩ Bác không mang bảo vệ và cần vụ vì theo Bác thì “đã có hệ thống bảo vệ của bạn rất chặt chẽ rồi, còn cần vụ thì Bác có gì đâu mà phải phục vụ”.

Ông Vũ Khoan (thứ hai từ trái sang) trong lần dịch cho Bác Hồ. Ảnh tư liệu

“Anh Vũ Kỳ nói đùa tôi làm cả 3 nhiệm vụ thư ký - bảo vệ - cần vụ. Các cán bộ đi theo chỉ có 1-2 đồng chí thật cần thiết, trực tiếp làm việc chứ không bao giờ có đoàn hoành tráng, đồ sộ cả”, ông Vũ Khoan nói.

Ông Khoan kể, trong 1 chuyến đi Liên Xô, Bác còn tự tay giặt đồ của mình mà không phiền đến các cô phục vụ, khi ăn cơm xong cũng chính Bác tự dọn bát đĩa đưa vào bếp...

“Bác kêu gọi chúng ta tiết kiệm thì chính Bác tiêu biểu cho điều đó, chứ Bác không nói một đằng làm một nẻo”, nguyên Phó Thủ tướng chia sẻ.

Ông Vũ Khoan cũng nhớ mãi kỷ niệm lần đi phục vụ đoàn dự hội nghị quốc tế 81 Đảng Cộng sản và công nhân tại Moskva năm 1960.

“Ở Liên Xô Bác là thượng khách, thành ra trên bàn đều bày các sơn hào hải vị.

Lúc đó tôi còn trẻ, cũng chưa được thưởng thức sơn hào hải vị đó, nên tôi lấy thức ăn hết đĩa này sang đĩa khác.

Thấy vậy, Bác liền nhắc khẽ: “Cháu ăn món nào thì ăn hết đĩa ấy, mỗi đĩa cháu lấy một chút, thừa ra ai ăn?”.

Đồng chí Lê Duẩn đỡ cho tôi: "Nó còn trẻ, Bác cứ để nó ăn". Bác nói: “Bác có cấm nó ăn đâu, Bác bảo nó ăn cái gì thì ăn cho gọn thôi mà”.

Từ đó trở đi tôi nhằm món gì ngon nhất tôi ăn cả đĩa đó chứ không có nhặt nữa”, ông Vũ Khoan vui vẻ kể lại.

Không ai chịu khó học ngoại ngữ như Bác

Theo nguyên Phó Thủ tướng, trong số các lãnh tụ của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, Bác là người duy nhất thấm nhuần văn hóa phương Đông và phương Tây trong bản thân mình.

“Văn hóa ngoại giao của Bác là văn hóa trộn lẫn giữa cái lịch lãm về hình thức của phương Tây và chân thành, thâm thúy của người phương Đông. Đó là điều chúng ta nên học tập Bác. Bởi vì phải có kiến thức văn hóa rất sâu thì Bác mới có thể có cách ứng xử như vậy”, ông Vũ Khoan nói.

Ông dẫn chứng, trong chuyến đi công tác có một cuộc chiêu đãi rất long trọng, người mà Bác đến chào đầu tiên không phải lãnh đạo mà những người quen hồi hoạt động trong quốc tế cộng sản. Bác tiến đến chào bà thư ký trước rồi mới chào những người khác. Trước khi đến chào, Bác không quên cầm một bông hoa trên bàn đến tặng bà thư ký.

Thói quen làm việc, sắp xếp tài liệu gọn gàng, ngăn nắp của Hồ Chủ tịch không hề thay đổi dù ở nơi đâu. Ảnh tư liệu

Khi Bác Hồ sang Ấn Độ, phía bạn tổ chức mít tinh rất lớn, họ kê trên sân khấu dãy ghế cho lãnh đạo của Ấn Độ và Bác ngồi. Vì ghế dành cho Bác như ghế của vua nên Bác dứt khoát không ngồi mà ngồi luôn xuống sàn.

Sau đó phía bạn tặng Bác 1 tấm thảm len, Bác cuộn tròn lại và vác lên vai. Hàng vạn người đã đứng dậy tung hô khi thấy một ông Chủ tịch nước khiêng trên vai tấm thảm.

Nguyên Phó Thủ tướng kể, ai cũng biết Bác Hồ rất giỏi ngoại giữ và biết nhiều thứ tiếng. Sau này, dù Bác đã là Chủ tịch nước, tuổi đã cao nhưng Bác vẫn chăm chỉ học.

Một lần ông tới phiên dịch, nhìn thấy Bác mở hộp thuốc lá ra hút và cầm mảnh giấy lẩm nhẩm đọc tiếng Nga.

“Bác vẫn học tiếng Nga ạ?”, ông Vũ Khoan mạnh dạn hỏi Bác.

Bác nói: “Lâu không dùng nên Bác quên nhiều, nay Bác học lại và học thêm bằng cách ghi một số từ vào mảnh giấy để vào hộp thuốc lá, mỗi lần lấy thuốc ra hút lại nhẩm lại”.

“Bác thường để 20 tờ giấy nhỏ, mỗi tờ ghi 1 từ mới, mỗi lần mở thuốc lá ra lại lẩm nhẩm để ôn lại một số từ. Bác bảo ghi 20 từ thì cũng rơi vãi, giỏi lắm nhớ 5-10 từ.

Tôi đoán chắc rằng, không có ai chịu khó học ngoại ngữ như Bác. Là một lãnh tụ, hiểu biết nhiều, lại cao tuổi và lúc cần, Bác có thể gọi bất cứ phiên dịch nào nhưng Bác đều tự học ngoại ngữ”, nguyên Phó Thủ tướng bày tỏ.

Bức điện mật khi Bác Hồ qua đời trong ký ức nguyên Phó Thủ tướng

 Tôi không bao giờ quên tâm trạng bàng hoàng vào buổi tối 2/9/1969 khi cầm trên tay bức điện mật từ trong nước báo tin dữ.

Hương Quỳnh