TIN BÀI LIÊN QUAN:
Hòa bình lâu dài ở đó sẽ chỉ có thể trở thành hiện thực khi được
đặt trong một thỏa thuận rộng lớn hơn về vị thế tương lai của Ukraina, liên quan
đến NATO và EU, giữa Kiev và Moscow - và có thể dính dáng đến nhiều cường quốc
phương Tây khác.
|
|
Tổng thống Ukraina Petro Poroshenko (trái) và Thủ tướng Đức Angela Merkel (giữa) gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin bên lề lễ kỷ niệm D-Day ở Normandy, Pháp, ngày 6/6. (Ảnh: AP) |
Miền đông Ukraina không phải là rào cản lớn nhất cho việc bình thường hóa quan hệ với Moscow. Tân Tổng thống Poroshenko còn phải đối mặt với một hành động cực kỳ khó khăn. Như Clifford Kupchan của Nhóm Eurasia chuyên tư vấn rủi ro, nhận xét: "Các quan điểm của Kremlin về một giải pháp có thể chấp nhận được tối thiểu lại xung khắc với quan điểm của Ukraina, Mỹ và EU".
Nếu tân lãnh đạo Ukraina nhượng bộ quá nhiều trước Moscow, đặc biệt là về vấn đề hội nhập với EU thì ông có nguy cơ đánh mất sự ủng hộ của "Maidan", tức những người biểu tình ở quảng trường trung tâm Kiev. Làn sóng biểu tình ấy đã lật đổ Tổng thống thân Nga Viktor Yanukovych hồi tháng 2 và gián tiếp đưa ông Poroshenko lên nắm quyền. Xuất phát điểm của nó là việc Yanukovych không ký một thỏa thuận thương mại tự do và hợp tác với EU.
Nga có một lằn ranh đỏ sáng rõ và một lằn ranh khác mờ nhạt hơn.
Lằn ranh sáng rõ là Không tư cách thành viên NATO cho Ukraina. Tổng thống Nga Vladimir Putin giải thích trên Đài Truyền hình Pháp tuần trước rằng Nga buộc phải sáp nhập bán đảo Crưm của Ukraina vì, sau sự sụp đổ của ông Yanukovych: "Chúng tôi không còn đảm bảo nào rằng nay mai Ukraina sẽ không trở thành một phần của NATO".
Lằn ranh mờ hơn là về các mối quan hệ với EU. Nga dường như không phản đối việc Ukraina tiến sát hơn về phía châu Âu, theo ông Kupchan. Nhưng Moscow coi điều đó có liên quan chặt chẽ đến tư cách thành viên NATO. Và có lẽ quan trọng hơn cả, Nga phản đối bất kỳ sự hội nhập EU nào vì nó sẽ đe dọa các mối quan hệ kinh tế và thương mại vốn rất gắn bó về mặt lịch sử của nước này với miền đông nam Ukraina, đặc biệt là trong lĩnh vực quốc phòng.
Nga cũng đòi Ukraina phải đi theo một cấu trúc theo kiểu gần như liên bang, cho phép các địa phương có quyền phủ quyết về các quyết sách ngoại giao mà Kiev đưa ra - như một phần để đảm bảo các lợi ích của Nga.
Việc Moscow sáp nhập bán đảo Crưm là một vấn đề gây phức tạp cho nhiệm vụ của
Poroshenko trong việc đề ra khả năng trở thành thành viên NATO. Nó phá vỡ Bản
ghi nhớ Bundapest năm 1994, trong đó Nga, Mỹ và Anh đã nhất trí trao cho Ukraina
các đảm bảo về chủ quyền lãnh thổ.
Nhưng cả NATO và ban lãnh đạo mới ở Kiev đều tuyên bố rằng hiện tại không hề có
kế hoạch nào cho Ukraina gia nhập, và đất nước này có một "vị thế không liên
minh" đúng theo pháp luật. Vả lại, các cuộc thăm dò dư luận cho thấy, sự ủng hộ
của người Ukraina cho tư cách thành viên NATO thấp hơn so với cho việc hội nhập
EU. Poroshenko cũng không đặt NATO thành một vấn đề trong chiến dịch vận động
tranh cử của ông.
Một sự thỏa hiệp như vậy ở đây là có thể. Tuy nhiên, về việc hội nhập EU, Tổng thống Ukraina không còn chỗ trống để vận động. Người biểu tình Maidan sẽ coi bất cứ một thất bại hay trì hoãn nào trong việc ký thỏa thuận với EU là sự phản bội.
Nhưng nếu đặt bút ký thì Tổng thống Ukraina sẽ phải cung cấp ít nhất một đảm
bảo thật thuyết phục cho Moscow rằng các lợi ích thương mại của Nga ở đông
Ukraina sẽ được bảo vệ.
Trong trường hợp Tổng thống Ukraina giải quyết tốt cả hai vấn đề thì vẫn chưa rõ
liệu Nga có nhượng bộ trong yêu sách của nước này về cấu trúc liên bang hóa ở
Ukraina theo kiểu Bosnia hay không.
Nếu không, các triển vọng cho miền đông Ukraina sẽ rất ảm đạm: Tốt nhất thì
được như Nam Ossetia của Grudia còn tệ nhất sẽ là một cuộc xung đột không giới
hạn.
Thanh Hảo
.svg){kind=icon}
