Tạp chí Science, một tạp chí uy tín hàng đầu của Mỹ và thế giới, theo truyền thống hàng năm đã công bố danh sách những thành tựu khoa học lớn nhất năm qua.

Theo đánh giá của tờ báo này, thành tựu khoa học lớn nhất mang tính đột phá của năm 2011 là nghiên cứu chứng minh hiệu quả của phương pháp trị liệu chống retrovirus để ngăn ngừa sự lây lan của HIV trong cộng đồng. Ngoài ra, thành tích của con tàu Hayabusa của Nhật lấy về được mẫu từ thiên thạch, những số liệu mới về “dấu vết” của người Neanderthal trong bộ gen của con người hiện đại, nghiên cứu cấu tạo của chất protit chịu trách nhiệm về quá trình quang hợp của thực vật, việc phát hiện ra các vì sao không chứa các nguyên tố nặng,… cũng được xếp vào những thành tựu quan trọng nhất năm qua…

1. Cắt đứt được sự lan truyền HIV


Cách trị liệu retrovirus cho những người nhiễm HIV mang lại 2 lợi ích: Không những nó ức chế được sự phát triển của AIDS mà còn giảm được tới 96% sự lây lan virus sang những người khác có quan hệ tính dục với người nhiễm HIV. Điều nàyđược khẳng định bằng công trình nghiên cứu HPTN 052, công bố trên tạp chí New England Journal of Medicine.

Dự án quốc tế HPTN 052 được khởi động từ năm 2007, có sự tham gia của 1,7 nghìn cặp vợ chồng từ 10 quốc gia bao gồm Braxin, Ấn Độ, Thái Lan, Mỹ, Boswana, Kenya, Malawy, Nam Phi và Zimbawe. Trong những cặp vợ chồng đó, có một người nhiễm HIV.

Một nửa số bệnh nhân dương tính với HIV được tiêm ngay chế phẩm chống retrovirus, và nửa kia của họ (vợ hoặc chồng) chỉ tiêm chế phẩm sau khi bệnh đã tấn công hệ miễn dịch và bắt đầu chuyển sang AIDS. Các nhà khoa học cho rằng chế phẩm chống retrovirus đã làm giảm được số lượng virus nhờ đó giảm nguy cơ lây lan.

Sau 4 năm theo dõi, các nhà y học kết luận rằng nếu trị liệu sớm thì chế phẩm rất hiệu quả với mức độ thành công gần như 100%.

Các chuyên gia lưu ý rằng nên hiểu rằng bản thân cách trị liệu này không thể chặn đứng được đại dịch thế kỷ. Tuy nhiên, kết hợp với những phương pháp phòng ngừa khác, có thể trấn áp được sự lan truyền AIDS.

2. Chất từ thiên thạch


Tàu thăm dò Hayabusa của Nhật được phóng lên vũ trụ năm 2003, nhằm mục đích lấy về Trái đất các chất từ thiên thạch Itokawa song dường như thất bại. Do bộ phận lấy mẫu bị trục trặc nó không thực hiện được kế hoạch dự kiến và các nhà khoa học đã không lưu ý đến việc này nữa.

Thế nhưng vào giữa tháng 6/2010, chiếc hộp trên trên tàu thăm dò đã rơi xuống sa mạc Woomer thuộc Australia và khi tìm thấy người ta đã phát hiện ra những hạt vật chất rất nhỏ. Tháng ba năm nay, người ta đã công bố kết quả phân tích thành phần hoá học của 52 hạt, kích thước từ 0,03 đến 0,01 milimet. Những hạt này rất giống với các thiên thạch tìm thấy trên Trái đất vào cùng thời gian.

Như vậy, lần đầu tiên trong lịch sử các nhà khoa học Nhật đã lấy được các chất từ những thiên thể trong hệ Mặt trời bên ngoài giới hạn của “hệ Trái đất- Mặt trăng”.

3. Những dấu vết của người Neanderthal


Năm qua, theo ban biên tập Tạp chí Science, được đánh dấu bằng một đột phá trong việc nghiên cứu nguồn gốc di truyền của loài người. Các công trình nghiên cứu bộ gen của người Neanderthal và người Denisov, cũng như đối chiếu với bộ gen của người hiện đại đã chứng minh rằng tất cả chúng ta đều mang trong mình những đặc điểm di truyền của giống người thái cổ này.

Ngoài ra, trong năm nay các nhà nhân chủng học cũng công bố những kết quả nghiên cứu về một giống người tiền sử khác là người Australopithecus sediba (gốc Australia). Những số liệu mới cho thấy có thể họ là một mắt xích chuyển tiếp giữa tổ tiên của loài người và loài linh trưởng cổ xưa.

4. Cỗ máy quang hợp

Năm 2011, các nhà khoa học Nhật Bản đã khám phá ra bí mật của cơ chế quang hợp của thực vật, mà mọi sự sống trên Trái đất đều bị phụ thuộc.

Lần đầu tiên, họ đã nghiên cứu cấu tạo của chất protid “hệ quang học II” (Photosystem II, viết tắt PS II). Nhờ chất này thực vật đã phân tách phân tử nước thành nguyên tử hiđro và phân tử oxi. Cơ chế phản ứng của phân tử này cho phép ta quan sát chi tiết phản ứng xúc tác trong phân tử này và xác định sự định hướng trong đó.

5. Những đám mây tinh khiết

Các nhà thiên văn Mỹ nhờ kính viễn vọng của Đài quan sát Keck đã phát hiện những đám mây “tinh khiết” bao gồm toàn hiđro phân tử tồn tại từ thủa ban đầu của Vũ trụ, không có một chút tạp chất nào của những nguyên tố nặng, mà các thuyết hoá học đã từng dự đoán về sự tiến hoá hoá học của Dải Ngân hà.

Các nhà hoá học cho rằng, từ phát hiện này, cần phải xem xét lại thuyết “kim loại hoá” vũ trụ hiện hành.

6. Bảng liệt kê các vi trùng

Các nhà khoa học châu Âu đã nghiên cứu trên quy mô rộng lớn các vi sinh vật, cư trú trong ruột người và cho rằng, mỗi người không chỉ khác nhau về nhóm máu mà còn khác nhau về quần thể vi trùng trong ruột.

Các quần thể vi trùng trong ruột có thể chia ra thành 3 nhóm lớn, không phụ thuộc tuổi tác, giới tính và quốc tịch. Chúng tiêu hoá thực phẩm theo cách khác nhau, sản xuất ra các vitamin theo tỷ lệ khác nhau và tác động đến tình trạng sức khoẻ của vật chủ (người) cũng khác nhau.

7. Chiến thắng bệnh sốt rét

Những kết quả thử nghiệm đầu tiên văcxin chống lại bệnh sốt rét RTSS tại 6 nước châu Phi, mặc dù chưa phải là đã thành công 100% nhưng cho chúng ta niềm hy vọng là sắp có trong tay một loại thuốc phòng bệnh hiệu quả.

Quá trình thử nghiệm có sự tham gia của 15.000 trẻ em từ 17 tháng tới 6 tuổi. Loại văcxin mới này do Tập đoàn dược phẩm GlaxoSmithKline (GSK) với sự phối hợp của tổ chức PATH Malaria Vaccine Initiative đã nghiên cứu ra, có tác dụng phòng ngừa ở giai đoạn nhiễm bệnh đầu tiên, nhưng chưa tránh được hoàn toàn bệnh sốt rét.

8. Các hệ Mặt trời kỳ lạ

Кính thiên văn vũ trụ Kepler trong năm qua đã phát hiện được nhiều hệ hành tinh kỳ lạ, khác hẳn với những quan niệm thông thường. Ví dụ, một hệ trong đó hành tinh-khổng lồ chuyển động trên quỹ đạo theo chiều, một hệ hành tinh có những ngôi sao kép, giống như ngôi sao Tatooine trong bộ phim viễn tưởng “Cuộc chiến tranh giữa các vì sao”, cũng như mười hành tinh “tự do”, lang thang trong không gian mà không có bất kỳ mối liên hệ nào với các thiên thể khác.

9. Những xúc tác mới

Những khoáng vật xốp gọi là zeolit được dùng nhiều làm chất xúc tác trong ngành chế biến dầu mỏ, lọc nước và không khí, làm chất tẩy rửa… Song mới đây chúng được đưa vào ứng dụng mới: Làm sạch nước trên những con tàu vũ trụ và khử ô nhiễm nước do các chất phóng xạ trong quá trình khôi phục sự cố tại Nhà máy điện hạt nhân Fukushima, Nhật Bản.Trong thiên nhiên có đến 40 loại khoáng vật này, nhưng năm qua, các nhà khoa học Hàn Quốc đã tạo ra được cả một gia đình đông đúc các zeolit tổng hợp hoàn toàn mới.

10. Những tế bào bị lão hoá

Thực nghiệm chứng tỏ rằng nếu lấy ra khỏi cơ thể chuột những tế bào đang bị lão hoá hoặc những tế bào đã không phân chia được nữa thì có thể duy trì được những triệu chứng liên quan đến tuổi già ví dụ bệnh đục nhân mắt (cataracta) hoặc các cơ bắp bị yếu và teo đi.

Tuấn Hà