Xuất bản thế giới sôi động nhờ sách tinh gọn

Cùng với sự phát triển của văn hóa đọc, ngành xuất bản Việt Nam nhìn nhận sách tóm tắt (sách tinh gọn – PV) sẽ trở thành xu hướng mới, chứa tiềm năng để phát triển lâu dài trong bối cảnh chuyển đổi số.

Khái niệm "sách tinh gọn" dự kiến được đẩy mạnh trong ngành xuất bản Việt Nam thời gian tới. 

Sách tinh gọn được hiểu là những quyển sách được viết dưới dạng tóm tắt những tác phẩm đã xuất bản. Nội dung sách thể hiện tính khách quan, chú trọng yếu tố chắt lọc, cô đọng giá trị tư tưởng cốt lõi nhất của sách phiên bản đầy đủ. Thể loại này sẽ giúp người đọc vừa tiết kiệm được thời gian, nắm được ý chính và là một gợi ý để họ có quyết định đọc sách gốc không.

Trong vòng 10 năm qua, thị trường sách tinh gọn điện tử trên thế giới có bước phát triển đáng kể. Những nền tảng lần lượt được thành lập, thu hút đông người tham gia và có doanh thu khả quan. 5 ứng dụng được nhiều người tìm đọc nhất trên thế giới hiện nay gồm: Blinkist, GetAbstract, Instaread, Soundview và Sumizeit, cùng các thương hiệu vừa và nhỏ khác. Việc xuất hiện các nền tảng sách tinh gọn ngày một nhiều, phong phú để phục vụ nhu cầu của người bận rộn. 

Theo thống kê của chuyên trang Publishing Trends, nền tảng Blinkist của Đức được thành lập năm 2012. Ứng dụng này hiện gần 21 triệu độc giả, mang về doanh thu khoảng 40 triệu USD/năm. Kho sách của Blinkist có 4.500 cuốn phi hư cấu, chia theo 17 danh mục. 

GetAbstract – một đơn vị sách tóm tắt của Mỹ với lịch sử 23 năm phát triển có doanh thu trung bình năm là 30 triệu USD. Ứng dụng này không liên kết với bất kỳ nhà xuất bản nào nhưng có mạng lưới hơn 500 đối tác xuất bản. Kho sách họ có khoảng 20 nghìn bản tóm tắt đa dạng thể loại như: sách phát triển bản thân, tiểu sử, kinh doanh, giáo dục, khoa học, tâm lý…

Tương tự, những ứng dụng còn lại cũng có sự tăng trưởng đáng kể, tạo sự đa dạng về thị trường và sức cạnh tranh trên lĩnh vực sách tinh gọn. Với mức chi phí từ 89 USD đến khoảng 200 USD mỗi năm, người dùng có thể truy cập và xem - nghe hàng nghìn đầu sách tùy nhu cầu sử dụng. 

Cánh cửa mới cho ngành xuất bản Việt Nam

Giữa bối cảnh phát triển sôi động của sách tinh gọn trên thế giới, qua đó cũng mở ra cánh cửa đầy triển vọng cho lĩnh vực này tại Việt Nam. Tại Hội thảo Xuất bản sách tinh gọn, xu thế và thị trường vừa diễn ra tại TP.HCM, đại diện Cục Xuất bản, In và Phát hành cùng hơn 40 đơn vị xuất bản đã có cuộc trao đổi xung quanh xu hướng phát triển thể loại sách tinh gọn.

Việt Nam đã có một số đơn vị bắt tay với thể loại sách tinh gọn. 

Thực tế một số đơn vị trong nước đã phát hành và kinh doanh sách tinh gọn từ nhiều năm qua. Đơn vị Alpha Books đã thử nghiệm với mô hình này từ 2010 nhưng quá trình thực hiện gián đoạn, phát triển không đều. Đến nay, họ nắm 700 đầu sách tóm tắt.

Trong 3 năm trở lại đây, sự xuất hiện của các đơn vị phát hành sách nói như Waka, W&W, Fonos… với hướng đi khai thác mạnh sách tinh gọn khiến thị trường này trở nên sôi động. Trong đó, Fonos nổi lên như một đơn vị tiên phong về lĩnh vực này.

Công ty W&W với số lượng trên Voiz FM hiện là 50 tựa sách, miễn phí toàn bộ cho người dùng để quảng bá nội dung gốc. Thể loại phi hư cấu với 2 tiểu mục chính là Kinh doanh và Kỹ năng cùng thời lượng 20-45 phút (so với 6-10 tiếng của sách bản full).

Đại diện Fonos chia sẻ với VietNamNet họ mất một năm 2021 để chạm mốc 350 tóm tắt sách trên ứng dụng. Mục tiêu của đơn vị này đến cuối năm 2022 sẽ chạm mốc 800 - 1000 tóm tắt có mặt trên nền tảng. Các bản tóm tắt cũng bao gồm phần nghe và đọc. Người dùng sẽ không tốn quá 10 phút để cập nhật nội dung chính của tác phẩm với các đề tài chủ yếu như: Tư duy - Kỹ năng, Câu chuyện kinh doanh - Lãnh đạo, với đa dạng các đầu sách của các tác giả Việt Nam và thế giới. 

Fonos không tóm tắt các thể loại sách như văn học, tôn giáo - tinh thần…, vì xác định đây là hành trình riêng tư giữa tác giả và người đọc, không ai có thể đại diện tóm tắt được. Ngoài ra, đơn vị cũng xác định tóm tắt sách là một hình thức truyền thông, cũng như tạo một kênh tham khảo cho người sử dụng ứng dụng trước khi mua phiên bản sách nói hoặc sách giấy đầy đủ.

Ông Đinh Quang Hoàng - Tổng giám đốc ứng dụng Waka bày tỏ chiến lược cụ thể và rõ ràng cho việc phát triển sách tinh gọn trong giai đoạn 2022-2025. Với thông điệp chính là phổ cập văn hoá đọc và đưa sách đến mọi vùng miền của tổ quốc để nâng cao dân trí – đơn vị sẽ tập trung phục vụ đối tượng người đọc là các em thiếu nhi, đặc biệt là ở những vùng xa khi mà việc tiếp cận thông tin nói chung và sách in/sách điện tử nói riêng còn hạn chế. Trong đó, Waka xem sách tinh gọn là một phương thức, một phần của giải pháp phổ cập này.

Cũng theo ông Hoàng, điều quan trọng nhất là cần nhìn nhận vai trò của sách tinh gọn/ sách tóm tắt đúng đắn mới giúp cho việc phát triển dòng sách này đúng hướng, phân biệt được đâu là sách, đâu là đoạn giới thiệu.

“Tôi kỳ vọng trong ngành xuất bản có được sự đồng thuận chung hoặc những quy định ràng buộc cụ thể để phân loại, trước khi các tiêu chuẩn này được khái niệm hoá thành luật, giúp cho các đơn vị liên quan có thể triển khai ngay công tác sản xuất và đầu tư phát triển cho sách tinh gọn một cách tổng lực, thay vì vẫn vừa làm vừa quan sát, “nghe ngóng” như vừa qua”, ông chia sẻ.

Ngoài ra, khoảng 100 nền tảng cung cấp sách tóm tắt (chưa đăng ký hoạt động phát hành theo quy định Luật Xuất bản) cũng được nhiều người ưa chuộng trên 2 nền tảng chính là Appstore và Chplay như: Wattpad, NNT Studio, Teabook,… 

Cần "cái bắt tay" để thúc đẩy sách tinh gọn tại Việt Nam

Ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành kỳ vọng sách tinh gọn sẽ mở cánh cửa mới cho thị trường sách Việt Nam. 

Ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành nhận định sách tinh gọn là khái niệm còn khá mới tại Việt Nam. Thị trường của loại sách này đang ở mức độ tiềm năng, cần nỗ lực phát triển. Việc đầu tư cho mảng này sẽ mang tính hỗ trợ chứ không ngăn cản sự phát triển của các phân khúc sách khác trong ngành xuất bản.

Cục trưởng Cục Xuất bản nhấn mạnh cần xem sách tinh gọn là xu hướng phát triển chung của thế giới số và cần có sự bắt tay ngay từ bây giờ. Do đó, sự chung tay từ các đơn vị từ cơ quan quản lý, các đơn vị nhà xuất bản, phát hành và tác giả sẽ giúp thị trường này được phát triển đúng hướng và vững bền. 

Bên cạnh việc triển khai các giải pháp tổng thể, Cục trưởng kiến nghị 3 giải pháp cụ thể gồm: Khuyến khích, tạo sự kết nối giữa các đơn vị làm sách tóm tắt và đơn vị xuất bản; Tích cực ngăn chặn các trang vi phạm bản quyền, nêu cao yếu tố pháp lý để tránh những rủi ro trong quá trình xuất bản; Hỗ trợ quảng bá sách thông qua các kênh truyền thông để tiếp cận nhiều đối tượng và cuối cùng, nhìn nhận và nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế để đề xuất các chính xách phù hợp với sự phát triển.

Đặc biệt, yếu tố pháp lý cần được đảm bảo trong suốt quá trình thực hiện. Việc phát triển sách tóm tắt phải bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của tác giả và đơn vị sản xuất, phát hành là điều được mọi người đặc biệt quan tâm. Cục Xuất bản sẽ có vai trò định hướng cũng như hỗ trợ tối đa từng đơn vị trong tiến trình thực hiện thể loại mới. Qua đó, các sẽ đảm bảo được quyền sở hữu trí tuệ và nhiều yếu tố khác khi bước vào “sân chơi” mới. 

Tuấn Chiêu

Sách tinh gọn mở hướng đi mới cho ngành xuất bản Việt Nam

Sách tinh gọn - thể loại được đánh giá tiềm năng, phù hợp để ngành xuất bản Việt Nam lựa chọn phát triển trong bối cảnh chuyển đổi số.