Sông Bến Giá 20 năm chảy vào lòng ngoại

“Nghe lạ dữ bây, sông mà chảy vào lòng người hay vậy?” Câu hỏi quen thuộc, và hình như cũng là câu khẳng định rằng thằng này khùng, sông nào mà chảy vào lòng. Nghe thì ngộ vậy, chứ thật ra còn hơn cả chảy vào lòng, ngoại ôm và thương dòng sông Bến Giá hơn cái cách mà người ta thương nhau nữa là đằng khác. Bởi cách đây hai mươi năm trước, một hình hài thân thương của gia đình tôi, đặc biệt là của ngoại đã được dòng sông ôm trọn vào lòng.

Con sông Bến Giá cuồn cuộn chảy, mỗi bận nước lớn ròng nó cứ như sinh vật to lớn cựa mình, hung tợn và dữ dằn như thể chứng minh sức mạnh của mình với bà con xứ duyên hải Trà Vinh quê tôi. Mỗi ngày đều có những chuyến xuồng của bà con qua lại dòng sông này, ai xứ này cầm chèo cũng chắc tay và dạn dĩ, nếu không họ có thể bị nhấn chìm bất cứ lúc nào. Chiếc lá bần già vô tình rụng xuống mỗi khi con nước ròng chảy xiết, chẳng kịp trôi đã bị nó dập cho gãy nát, nhàu nhĩ trong cái ngầu đục của nước phù sa. Năm ấy, chiếc xuồng của ông ngoại tôi cũng vậy, do cũ mục vì thời gian nên đã không thắng nổi con sông, nó bị nhấn chìm, ông ngoại cũng vậy. Mấy mươi năm làm nghề hạ bạc, quen thói, quen nết của con sông nhưng hôm ấy chẳng hiểu vì sao mà ông thua cuộc, bị nó nhận chìm và đẩy xa gần 2km. Cái tin ấy như trận bão kinh hoàng quét qua nhà, ngoại khóc đến lịm đi, rồi lại khóc suốt mấy năm sau đó mỗi khi ra đứng nhìn dòng sông thân thuộc. Kể ra thì nghe dễ dàng vậy, chứ với ngoại, với dì, với cậu, với mẹ, với thân bằng quyến thuộc ai cũng đau một thời gian dài dằng dặc mà không cách nào quên được.

Nhưng mà không phải lúc nào con sông Bến Giá cũng hung dữ, có lúc nó hiền như đất quê mình. Đó là lúc nước đứng, con sông như tấm thảm trải trên nền cát, không gợn chút sóng nào, chỉ lăn tăn khi có cơn gió vô tình đi ngang. Nó đẹp đến mức người ta phải mê say dừng lại nhìn, bởi cái màu nước hơi ngầu đục phù sa hòa với cái xanh của hàng dừa nước bên bờ. Có đôi khi nước đứng ngay lúc mặt trời sắp lặn, ánh nắng yếu ớt cuối chiều rọi le lói xuống mặt sông rồi phản chiếu ngược lại như tấm gương, mặt nước lấp loáng trong cái mờ ảo của trời chiều. Nhưng ông bà mình nói đâu có sai: sông sâu thì tĩnh lặng, quả thật vậy, con sông Bến Giá có đôi lúc nó tĩnh lặng đến không ngờ, điều đó chứng thực cho sự hung tợn mỗi khi nước ròng của nó.

Hai mươi năm, kể từ ngày ông ngoại qua đời, tôi vẫn không bỏ được thói quen ra bờ sông mỗi lần về thăm ngoại. Vẫn chẳng khác năm xưa chút nào, cũng có lúc hung hăng chảy, rồi lại có lúc êm đềm trôi, nó như một con người thực sự, mang cái bản chất vui, buồn, giận, ghét,... của nhân sinh. Người ta bắt đầu quên câu chuyện của ông ngoại hồi hai mươi năm về trước, chỉ lâu lâu người ta mới nhắc lại để cho thấy rằng con sông rất nguy hiểm, đó như là một lời cảnh báo với những ai mới biết về con sông Bến Giá mà muốn một mình vượt nước sang sông. 

Nhưng với ngoại, hình như con sông Bến Giá đã trở thành một phần cuộc sống. Mỗi chiều ngoại hay ra ngắm con sông, ngắm nhìn cách nó chảy đưa nước về nơi xa nào đó, ngoại thấy có hình bóng thân quen luôn hiện diện trong từng con sóng, trong từng cú rẽ ngoặt bất ngờ và trong từng giọt nước ngầu ngầu phảng phất mùi phù sa quánh đặc. Con sông như một tấm vải lụa mềm phất phơ trong gió, nó vẫn uyển chuyển chảy theo đúng bản chất của nó. Bắt đầu từ nơi xa, đi qua biết bao cái vàm lớn nhỏ, để đến được nơi đây, ắt hẳn nó đã trải qua bao thăng trầm, nên nó mới hung hăng đến vậy.

Nhưng dù nó chảy đi đâu chăng nữa, thì hình như nó đã là một phần của ngoại, bởi cái hình bóng yêu thương năm xưa như đã tan vào từng thớ nước, từng con sóng, từng hạt phù sa bồi đắp cho nơi này. Nó đã chảy suốt mấy mươi năm ròng rã nhưng hơn hai mươi năm nay nó đã chảy vào... lòng của ngoại. 

 Nguyễn Chí Thiện