Tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là những hủ tục còn tồn tại ở một số địa phương, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đây không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật mà còn cản trở sự phát triển kinh tế - xã hội, ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực và dân số.
Hiện nay, pháp luật đã đưa ra những chế tài cụ thể để xử lý vi phạm này. Cụ thể, kết hôn cận huyết thống với những người cùng dòng máu về trực hệ trong phạm vi ba đời sẽ bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000. Ngoài ra, một số trường hợp tuy không cùng huyết thống nhưng có mối quan hệ gần như đã từng là cha mẹ nuôi với con nuôi, cha chồng, con dâu,... nếu kết hôn cũng sẽ vi phạm pháp luật.
Trường hợp này có thể phạt từ 3.000.000 đồng - 5.000.000 đồng hoặc 10.000.000 - 20.000.000 nếu là hôn nhân giữa cha mẹ nuôi với con nuôi.
Ngoài ra, tuỳ vào hành vi vi phạm mà kết hôn cận huyết thống có thể bị quy vào tội loạn luân theo Điều 184 Bộ luật hình sự 2015 quy định: Người nào giao cấu với người mà biết rõ người đó cùng dòng máu về trực hệ, là anh chị em cùng cha mẹ, anh chị em cùng cha khác mẹ hoặc cùng mẹ khác cha, thì bị phạt tù từ 1 năm đến 5 năm.
Huyện Yên Thế (tỉnh Bắc Giang) đã phối hợp với Trung tâm Y tế huyện tổ chức 13 lớp tập huấn "Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi" cho 1280 đại biểu là cán bộ, người có uy tín và người dân tại 3 xã Tam Hiệp, Tam Tiến và Đồng Lạc.
Tại các lớp tập huấn, báo cáo viên đã cung cấp thông tin về Luật Hôn nhân và Gia đình, quy định xử phạt hành chính, khái niệm, thực trạng, nguyên nhân và hậu quả của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Đặc biệt, các đại biểu được tìm hiểu về các bệnh di truyền do hôn nhân cận huyết thống gây ra như Down, bạch tạng, mù màu, da vẩy cá, tim bẩm sinh, thiểu năng trí tuệ và bệnh tan máu bẩm sinh (Thalassemia).
Thông qua các lớp tập huấn đã góp phần nâng cao nhận thức, thúc đẩy chuyển đổi hành vi trong hôn nhân của đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, hướng tới ngăn chặn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, xây dựng xã hội lành mạnh, thực hiện tốt Luật Hôn nhân và Gia đình, nâng cao chất lượng dân số theo Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng.