Vị quan nào suýt bị chém đầu chỉ vì một quả xoài?

Sách Khâm Định Việt sử Thông giám cương mục có chép: “Trước kia, nhà vua ban quả xoài cho những người hầu cận nhưng quên mất Cự Đà. Khi quân Mông Cổ kéo sang, Cự Đà chèo thuyền đi trốn. 

Thuyền đến sông Hoàng Giang, gặp thuyền của Thái tử Trần Hoảng từ hạ lưu đi ngược lên. Cự Đà trông thấy liền tránh thuyền sang bờ bên kia. Quan quân liền hô to: “Quân Mông cổ đang ở đâu”. Cự Đà giận dỗi trả lời: “Không biết, đi mà hỏi mấy người được ăn xoài ấy”.

Sau khi giặc tan, Thái tử Hoảng đề nghị xử Cự Đà cực hình để răn đe những kẻ làm tôi mà bất trung. Tuy nhiên, vua Trần Thái Tông suy nghĩ hồi lâu rồi nói: “Cự Đà đáng tội chém cả họ, nhưng đời xưa đã có chuyện Dương Châm vì không được ăn thịt dê, dẫn đến việc quân nước Tống bị thua. Cái tội của Cự Đà lỗi cũng ở quả nhân, nên tha chết cho nó, cho đi đánh giặc để chuộc tội”.

Thái tử Hoảng chính là vua Trần Thánh Tông. Dưới sự dạy bảo của Thái thượng hoàng Trần Thái Tông, ông đã trở thành một vị minh quân lưu danh sử sách.

Năm 1257, quân Nguyên – Mông tấn công Đại Việt lần thứ nhất. Khi đó, vua dẫn quân nghênh chiến với giặc. Thái tử Hoảng cùng Linh từ quốc mẫu Trần Thị Dung và người thân cận phải lên thuyền lánh xuống mạn Lý Nhân, Hà Nam ngày nay.

Cuộc kháng chiến chống Nguyên – Mông lần 2 và 3 diễn ra rất khó khăn. Nhiều quan, quân đã ra hàng giặc, thậm chí bao gồm cả tôn thất nhà Trần như Trần Ích Tắc và Trần Văn Lộng. 

Sách Đại Việt Sử Ký toàn thư chép: “Năm 1289, tháng 5, sau khi đánh thắng quân Nguyên lần 3, bắt được cả một hòm biểu xin hàng. Thượng hoàng Trần Thánh Tông sai đốt hết và không truy cứu những kẻ phản trắc. Chỉ có những kẻ đầu hàng từ trước, dù bản thân đã chạy sang triều đình giặc, cũng vẫn bị kết án vắng mặt, tịch thu điền sản, tước bỏ quốc tính”. 

Một số ý kiến cho rằng Hoàng Cự Đà dù thân mang tội lớn, giận dỗi vua chỉ vì một quả xoài, nhưng ít nhất ông cũng không chạy ra đầu hàng giặc.