Tẩy xóa đi những kỉ niệm đau đớn về mối tình xưa cũ không còn là câu chuyện cổ tích được phổ biến trong cuốn phim Hollywood kinh điển Eternal Sunshine of the Spotless Mind. (Tạm dịch: Tia nắng vĩnh cửu của tâm hồn tinh khiết).

Anh chàng Joel Barish đang tẩy đi tất cả những kí ức về cuộc tình cũ của mình

Các kí ức dài hạn được lưu giữ bởi các synap, là những ống trung gian cần thiết cho phép một neuron truyền tín hiệu đến các neuron còn lại. Có thể nói các đặc tính của synap có thể tăng hay giảm về độ đàn hồi, và điều này "chịu trách nhiệm chính duy trì trí nhớ," dẫn theo lời của đồng tác giả Samuel Schacher, giáo sư khoa học thần kinh của Ban bệnh học tinh thần trực thuộc Trung tâm y học Đại học Columbia. Theo ông, "Chúng ta đã có khả năng đảo ngược những thay đổi dài hạn trong độ đàn hồi của synap vốn được biết tới như một thành tố quyết đính đến nhiều dạng trí nhớ khác nhau."

Các neuron thần kinh của sên

Trong nghiên cứu mới được công bố gần đây trên tờ Current Biology, các nhà nghiên cứu đến từ đại học McGill và Columbia đã sử dụng một loài sên biển có tên Aplysia và lần lượt xóa đi các dạng nhất định trong cấu trúc synap dài hạn của nó. Họ phát hiện ra rằng độ đàn hồi của trí nhớ liên kết và không liên kết được duy trì bởi hai dạng phân tử PKM (Protein Kinase M), và nhờ việc chặn đứng các phân tử này, các nhà khoa học sẽ nắm quyền quyết định xem kí ức nào sẽ được 'tẩy xóa' khỏi não sên.

"Đi sâu vào các mạch thần kinh, đặc biệt là nhận diện của các tế bào đặc biệt mã hóa trí nhớ thực ra không đơn giản như vậy, chứ chưa nói tới việc khám phá xem chúng thay đổi về sức mạnh như thế nào," Schacher viết. "Vậy nên trong lần nghiên cứu này chúng tôi đã có thể đảo ngược những thay đổi dài hạn về độ đàn hồi của synap trong một vài tuần."

Ở điểm này, họ không chắc là việc tẩy xóa trí nhớ có hiệu ứng vĩnh cửu hay không.

Thử tưởng tượng việc xóa sạch những kí ức một cách có chọn lọc có thể sẽ giúp ai đó phục hồi thương tổn, PTSD, sang chấn thần kinh và các vấn đề khác liên quan đến quá khứ. Tuy thế sên không phải là người, và trong quá khứ đã có nhiều thử nghiệm thành công trên động vật phòng lab, nhưng sau đó lại không thành công lắm khi áp dụng lên người. Tuy thế, các nhà nghiên cứu khẳng định rằng những khám phá của họ sẽ mở ra cơ hội cho loại thuốc này có thể được phát triển trong tương lai nhằm loại các kí ức gây nên lo lắng và trầm cảm đồng thời không ảnh hưởng đến các kí ức lớn và quan trọng khác.

Những cựu chiến binh luôn là những người khốn khổ nhất khi đương đầu với những kí ức họ mang về từ chến tranh

Sau những sự kiện gây chấn động mạnh, rất nhiều loại kí ức sẽ đan quện vào nhau, bao gồm những kí ức nằm trong trung khu thần kinh hiện hữu khi sự kiện xảy ra. Một phần của cuộc nghiên cứu này là nhằm giúp cho những người với các kí ức "kích hoạt" ( triggering memories) vốn không liên quan nhiều lắm đến sự kiện gây chấn động, ngoài việc nó chỉ nằm ở đó.

Ví dụ như ai đó bị cướp giật sau khi kiểm tra hộp thư. Các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng hộp thư thoại sẽ kích hoạt cảm giác lo lắng bất cứ khi nào người đó kiểm tra hộp thư ở quãng đời sau đó.

Trong ví dụ trên, nỗi sợ về một "thung lũng bóng tối" là một dạng trí nhớ liên kết cung cấp thông tin quan trọng - các "thung lũng bóng tối" này có thể sẽ dẫn đến một vụ cướp giật tiếp theo - và dựa rất nhiều vào trải nghiệm liên kết trước đó," Schacher viết. "Nỗi sợ hộp thư, tuy thế lại chỉ là một kí ức tình cờ ngẫu nhiên không liên quan gì đến sự kiện. Sự xóa bỏ một cách có chọn lọc những dạng kí ức vô căn cứ nhưng được hình thành một cách tự động do bản năng của chúng ta như thế này là điều cần thiết.

Một thế hệ dược phẩm có thể mang lại hy vọng cho những người bị chứng ám ảnh sợ

Mặc cho những ý định ban đầu có tốt đẹp đến đâu, thì với tất cả những gì chúng ta học được từ các bộ phim mà trong đó dùng hóa chất để 'can thiệp' vào não bộ con người, việc tiếp thu ý tưởng trên với sự thận trọng là điều cần thiết.

' Dĩ nhiên là các loại dược phẩm được tổng hợp để giúp đỡ cho những người thực sự cần có thể bị lạm dụng, như các loại thuốc opioid được tổng hợp chủ yếu để gây mê và giảm đau, nay đã bị lạm dụng bởi rất nhiều người," Schacher viết. "Vai trò quan trọng của chính phủ là kiểm soát nghiêm ngặt cách mà dược phẩm được thử nghiệm và phân phối, cũng như đảm bảo chắc chắn rằng các dược sĩ sử dụng chúng đúng đắn."

Bệnh nhân nghiện thuốc giảm đau đã nguy hiểm, bác sĩ thì lại càng ghê.

Bước kế tiếp của phát hiện này là tiếp tục nghiên cứu cách mà các phân tử củng cố trí nhớ này hoạt động trước khi các nhà khoa học có thể xác định rõ loại dược phẩm nào có thể cản chúng được. Cho đến lúc đó, chúng ta vẫn còn rất xa về giấc mơ một ngày bộ phim Eternal Sunshine of the Spotless Mind trở thành hiện thực.

Theo GenK