Tại Yên Bái, những năm qua, hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số (DTTS) luôn nhận được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của tỉnh; sự phối kết hợp chặt chẽ của các cơ quan, đơn vị, chính quyền các địa phương; và đặc biệt là sự ủng hộ, hưởng ứng tích cực của nhân dân các dân tộc trong tỉnh. Nhờ đó, nhiều giá trị văn hóa của đồng bào các DTTS trong tỉnh được bảo tồn và phát huy.

Bảo tồn di sản và quan tâm đến nghệ nhân

Bảo tồn cả di sản Về di sản văn hóa phi vật thể điển hình của các DTTS, tỉnh Yên Bái hiện có 714 di sản văn hóa phi vật thể. Trong đó có 4 di sản văn hóa được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch (VHTTDL) đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, gồm: Nghệ thuật Xòe Thái ở Mường Lò, thị xã Nghĩa Lộ; Hạn Khuống của người Thái thị xã Nghĩa Lộ; Lễ mừng cơm mới của người Mông, huyện Mù Cang Chải; Lễ cấp sắc của người Dao huyện Văn Yên.

Tỉnh Yên Bái đã phối hợp với Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam và các tỉnh Lai Châu, Sơn La, Điện Biên hoàn thiện Hồ sơ Nghệ thuật Xòe Thái đệ trình UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Song song với đó, các giá trị văn hóa của các dân tộc (nhạc cụ, dân ca, dân vũ, lễ hội, trang phục, kiến trúc, nghề truyền thống…) cũng được chú trọng khôi phục và phát huy. Theo đó, giai đoạn 2011- 2021, tỉnh đã tiến hành bảo tồn 50 di sản văn hóa phi vật thể của các DTTS, tiếp tục phối hợp với các địa phương bảo tồn, khôi phục, phát triển các làng nghề truyền thống của các dân tộc.

Thực hiện Chương trình mục tiêu phát triển văn hóa tại các vùng đồng bào DTTS, Sở VHTTDL tỉnh đã phối hợp với huyện Văn Yên triển khai các nội dung Dự án bảo tồn làng truyền thống dân tộc Phù Lá và tổ chức 01 lớp tập huấn bảo tồn các làn điệu dân ca, dân vũ dân tộc Phù Lá tại xã Châu Quế Thượng. Đến nay, công trình dự án đã hoàn thiện và được bàn giao cho UBND xã Châu Quế Thượng, huyện Văn Yên.  

Công tác bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống các DTTS được gắn với phát triển đời sống văn hóa cơ sở thông qua việc tổ chức các hội thi, hội diễn, liên hoan văn nghệ các DTTS, các chương trình giao lưu giới thiệu, tôn vinh những nét đẹp văn hóa truyền thống của các DTTS.

Sở VHTTDL tỉnh đã phối hợp với các địa phương tổ chức Hội diễn nghệ thuật quần chúng - Trình diễn trang phục các dân tộc tỉnh Yên Bái, định kỳ 02 năm/lần. Năm 2019, tỉnh tổ chức thành công chương trình “Sắc màu văn hóa dân tộc Mông Yên Bái” tại Hà Nội. Qua các hoạt động như: Trình diễn các trích đoạn lễ hội, dân ca, dân vũ, trang phục, ẩm thực, triển lãm ảnh... Yên Bái đã giới thiệu tới du khách những nét đặc sắc của văn hóa dân tộc Mông.

{keywords}

Đồng bào dân tộc Mông Yên Bái biểu diễn các tiết mục tại chương trình “Sắc màu văn hóa dân tộc Mông Yên Bái” 

Công tác bảo tồn tiếng nói, chữ viết của các DTTS cũng được quan tâm thúc đẩy. Năm 2019, Sở VHTTDL tỉnh đã phối hợp với Vụ Văn hóa dân tộc, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức Hội nghị tập huấn bảo tồn tiếng nói, chữ viết đối với dân tộc có nguy cơ mai một cao tại tỉnh Yên Bái.

Công tác lưu giữ sách cổ của các dân tộc được chú trọng. Một hoạt động có thể kể đến là thư viện tỉnh đã phục chế sách cổ của các dân tộc, số hóa 143 tài liệu với gần 10.000 trang, tạo lập cơ sở dữ liệu, xây dựng bộ sưu tập số để lưu giữ và phục vụ bạn đọc 2 bộ tài liệu, gồm tài liệu Hán Nôm và tài liệu chữ Thái cổ. Bảo tàng tỉnh cũng đã sưu tầm và hiện đang lưu giữ hơn 200 cuốn sách cổ của người Dao và người Thái.

Thực hiện Chương trình mục tiêu phát triển văn hóa tại các vùng đồng bào DTTS, Sở VHTTDL tỉnh đã phối hợp với huyện Văn Yên triển khai các nội dung Dự án bảo tồn làng truyền thống dân tộc Phù Lá và tổ chức 01 lớp tập huấn bảo tồn các làn điệu dân ca, dân vũ dân tộc Phù Lá tại xã Châu Quế Thượng. Đến nay, công trình dự án đã hoàn thiện và được bàn giao cho UBND xã Châu Quế Thượng, huyện Văn Yên.  

Công tác bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống các DTTS được gắn với phát triển đời sống văn hóa cơ sở thông qua việc tổ chức các hội thi, hội diễn, liên hoan văn nghệ các DTTS, các chương trình giao lưu giới thiệu, tôn vinh những nét đẹp văn hóa truyền thống của các DTTS.

Sở VHTTDL tỉnh đã phối hợp với các địa phương tổ chức Hội diễn nghệ thuật quần chúng - Trình diễn trang phục các dân tộc tỉnh Yên Bái, định kỳ 02 năm/lần. Năm 2019, tỉnh tổ chức thành công chương trình “Sắc màu văn hóa dân tộc Mông Yên Bái” tại Hà Nội. Qua các hoạt động như: Trình diễn các trích đoạn lễ hội, dân ca, dân vũ, trang phục, ẩm thực, triển lãm ảnh... Yên Bái đã giới thiệu tới du khách những nét đặc sắc của văn hóa dân tộc Mông.

Về xét tặng danh hiệu "Nghệ nhân nhân dân", "Nghệ nhân ưu tú" trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể, qua 2 lần xét tặng, tỉnh đã có 15 nghệ nhân được phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú” và hiện đang tiếp nhận hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu lần thứ ba (năm 2021). Tỉnh đã thực hiện hỗ trợ 06 nghệ nhân theo Nghị định 109/2015/NĐ-CP của Chính phủ về việc hỗ trợ đối với “Nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú” có thu nhập thấp, hoàn cảnh khó khăn.

Về công tác tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị di tích, danh thắng các cấp, tính đến tháng 6/2021, trên địa bàn tỉnh có 119 di tích lịch sử - văn hóa được xếp hạng các cấp. Trong đó có 1 di tích quốc gia đặc biệt, 12 di tích quốc gia; 106 di tích cấp tỉnh. Hoạt động tu bổ, tôn tạo các di tích được đánh giá là đảm bảo đúng tiến độ, theo quy định của Luật Di sản văn hóa và các văn bản pháp luật có liên quan.

{keywords}
Vòng đại xòe trong đêm hội Mường Lò 2020

Phát huy những thành tích đã đạt được, tỉnh xác định, thời gian tới, để công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của các DTTS đạt hiệu quả, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền với hình thức nội dung phong phú, phù hợp, sáng tạo, đa dạng, thiết thực, có trọng tâm, trọng điểm.

Bên cạnh đó là tăng cường quản lý, bảo tồn, tôn tạo, phục hồi, phát huy giá trị văn hóa các DTTS phục vụ giáo dục truyền thống và phát triển kinh tế, gắn kết bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa với phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh.

Mặc khác, hỗ trợ, tôn vinh đối với các nghệ nhân và những người am hiểu văn hóa truyền thống, có công trong việc bảo vệ, truyền dạy, phát huy giá trị các di sản văn hóa truyền thống của dân tộc.

Lê Hạnh
Ảnh: Đàm An