10 năm qua, việc triển khai thực hiện Đề án “Bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc Việt Nam đến năm 2020” theo Quyết định số 1270/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ được các cấp lãnh đạo Đảng, chính quyền trong tỉnh Bình Thuận thường xuyên quan tâm chỉ đạo các sở, ban, ngành, địa phương phối kết hợp trong tổ chức thực hiện.

Qua công tác triển khai thực hiện Đề án, các giá trị di sản văn hóa vật thể, văn hóa phi vật thể của các dân tộc trong tỉnh được bảo tồn và phát huy phục vụ đời sống sinh hoạt văn hóa tâm linh, văn hóa tinh thần của cộng đồng các dân tộc trong tỉnh.

{keywords}
Tư liệu và hiện vật văn hóa Chăm được trưng bày tại Bảo tàng

Công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa vật thể

Theo đó, về công tác sưu tầm và quản lý hiện vật bảo tàng: Tổng số hiện vật Bảo tàng tỉnh sưu tầm từ năm 2010 - 2020 đạt 5.561 hiện vật. Hiện nay, Bảo tàng tỉnh đang lưu giữ, bảo quản 29.228 hiện vật gốc, 29.251 hiện vật tham khảo.

Năm 2010, đã triển khai xây dựng và đưa vào khánh thành sử dụng Trung tâm Trưng bày văn hóa Chăm tại xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận với tổng diện tích trưng bày 1.536m 2 nhằm giới thiệu, quảng bá các giá trị văn hóa đặc trưng của người Chăm tỉnh Bình Thuận đến với Nhân dân và du khách.

Năm 2016, Bảo tàng tỉnh đã cải tạo Nhà khách Tỉnh ủy với diện tích Phòng Trưng bày khoảng hơn 400m2 , trưng bày 7 chuyên đề gồm: Văn hóa Đa Kai, văn hóa Sa Huỳnh, văn hóa Chăm, văn hóa các Dân tộc thiểu số, văn hóa Việt, sưu tập các con tàu đắm trên vùng biển Bình Thuận và Cà Mau, nhóm trưng bày ngoài trời.

Triển khai Kế hoạch thực hiện Đề án “Sưu tầm, trao đổi tài liệu, hiện vật phục vụ công tác nghiên cứu, trưng bày bảo tàng từ năm 2017 - 2021”; Đề án “Đổi mới, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động bảo tàng gắn với phát triển du lịch từ năm 2019 - 2021”.

Kết quả thực hiện các đề án này đã bổ sung thêm nhiều hiện vật có giá trị vào các sưu tập hiện vật của bảo tàng; góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả, làm phong phú thêm các chuyên đề đang trưng bày ở bảo tàng nhằm giới thiệu, quảng bá những nét văn hóa đặc trưng của các dân tộc trong tỉnh đến với nhân dân và du khách.

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) tỉnh Bình Thuận đã chỉ đạo Bảo tàng tỉnh và các đơn vị chuyên môn chú trọng công tác khảo sát, kiểm kê, đánh giá giá trị và thực trạng các di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn tỉnh. Tổ chức nghiên cứu, thiết lập hồ sơ khoa học các di tích trình Nhà nước xếp hạng 4 di tích quốc gia và 32 di tích cấp tỉnh.

Hiện nay, toàn tỉnh có 28 di tích quốc gia và 42 di tích cấp tỉnh. Các di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh đã được xếp hạng di tích quốc gia và cấp tỉnh của địa phương đều được lập bản đồ khoanh vùng bảo vệ và nghiêm cấm mọi vi phạm gây tác động, ảnh hưởng đến các công trình kiến trúc, không gian và cảnh quan môi trường của di tích, danh thắng.

Đến nay, hầu hết các di tích quốc gia và 50% di tích cấp tỉnh đã được đầu tư tu bổ, tôn tạo bằng nguồn vốn của Nhà nước và nguồn vốn xã hội hóa do các tổ chức, cá nhân đóng góp, tài trợ.

Hầu hết các di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh đã được xếp hạng đều thành lập Ban Quản lý di tích, xây dựng quy chế quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị.

Trong những năm qua, nhiều di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh và lễ hội truyền thống, văn hóa tiêu biểu của địa phương đã được nghiên cứu, khôi phục, bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị, giới thiệu, quảng bá phát triển hoạt động 4 du lịch văn hóa, đã góp phần thu hút đông đảo du khách đến Bình Thuận, lượng khách năm sau luôn cao hơn năm trước, tăng thu ngân sách của tỉnh, thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương phát triển; nâng cao vai trò, trách nhiệm và ý thức của người dân trong việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc.

V.v...

Công tác bảo tồn phát huy giá trị văn hóa phi vật thể

Quá trình triển khai thực hiện Đề án, hàng năm Sở VHTTDL chỉ đạo Bảo tàng tỉnh đã tổ chức khảo sát, kiểm kê, nghiên cứu và tư liệu hóa để bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể các dân tộc trong tỉnh, đặc biệt là các loại hình văn hóa phi vật thể đang có nguy cơ mai một và có xu hướng mất dần theo thời gian.

Trên cơ sở đó, thực hiện phân loại, đánh giá giá trị và lựa chọn những loại hình văn hóa tiêu biểu, đặc trưng của các dân tộc trong tỉnh để đề xuất UBND tỉnh cho phép lập hồ sơ khoa học trình Bộ VHTTDL đưa và Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

{keywords}
Lễ hội Katê, Bình Thuận

Trong năm 2011 - 2012 đã triển khai thực hiện Đề án “Tổng kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể trong địa bàn tỉnh Bình Thuận”. Kết quả đã kiểm kê được 1.314 di sản văn hóa phi vật thể (thuộc 7 loại hình) của các dân tộc trong tỉnh.

Từ năm 2013 - 2020, tiếp tục tiến hành kiểm kê bổ sung văn hóa phi vật thể các dân tộc trong tỉnh, hiện nay toàn tỉnh có 1.321 di sản văn hóa.

Đã triển khai thực hiện lập 2 hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể trình Bộ VHTTDL đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, gồm: “Nghề gốm truyền thống của người Chăm thôn Bình Đức, xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận”; “Lễ hội Cầu ngư tại vạn Thủy Tú, phường Đức Thắng, thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận”.

Đang triển khai xây dựng hồ sơ Lễ hội dinh Thầy Thím, lễ hội Katê của người Chăm Bàlamôn tỉnh Bình Thuận trình Bộ VHTTDL đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2021. Phối hợp với tỉnh Ninh Thuận xây dựng hồ sơ khoa học “Nghệ thuật làm gốm truyền thống của người Chăm” trình Unesco đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp trong thời gian đến.

Triển khai thực hiện 2 Đề án: “Bảo tồn, phát huy trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Bình Thuận giai đoạn 2020 - 2025 và giai đoạn 2026 - 2030”; Đề án “Kiểm kê di sản văn hóa vật thể và phi vật thể các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh”.

Đang triển khai xây dựng Đề án “Bảo tồn và phát triển làng nghề gốm truyền thống của người Chăm thôn Bình Đức, xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình”; Đề án 5 “Bảo tồn và phát huy Lễ hội Cầu ngư ở vạn Thủy Tú phục vụ phát triển du lịch” trình Ủy ban nhân tỉnh phê duyệt và ban hành thực hiện năm 2021.

Ngoài ra, triển khai thực hiện nhiều đề tài/dự án nghiên cứu khoa học liên quan đến công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích, lễ hội truyền thống của các dân tộc trong tỉnh.

Phạm Bắc
Ảnh: Đàm An