Sự phát triển bùng nổ của Internet và các phương tiện truyền thông đại chúng khiến con người dễ bị cuốn theo các cuộc tranh cãi nảy lửa trên mạng xã hội hay “lạc lối” giữa các luồng ý kiến trái chiều về cùng một sự kiện. Trước "cơn lũ" thông tin ấy, nỗi băn khoăn ai đúng, ai sai không còn bức thiết bằng câu hỏi: Tôi suy nghĩ như thế nào? Tôi có thể phát biểu gì? Tôi tranh luận với người khác ra sao?
Tư duy phản biện chính là một phương pháp tư duy hiệu quả giúp mỗi cá nhân tìm thấy đáp án cho những câu hỏi trên. Nó dạy cho mỗi người cách suy nghĩ bằng sự sáng suốt của một cái đầu lạnh, không biến mình thành kẻ hành xử cảm tính hay nạn nhân dưới sự thao túng của người khác…
Tại Việt Nam, tư duy phản biện đã được các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia giáo dục, phụ huynh và chính các học sinh quan tâm tìm hiểu. Nội dung này được đưa vào chương trình đào tạo và cho thấy nhiều tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, phần lớn sách tham khảo và hướng dẫn thực hành kỹ năng tư duy phản biện ở Việt Nam là tác phẩm dịch. Bạn đọc cần thêm các cuốn sách với nhiều ví dụ sống động, cụ thể làm chất liệu thực hành.
Đây chính là trăn trở của tác giả Lang Minh trong hơn một thập kỷ giảng dạy Nhập môn Tư duy phản biện tại các trường trên cả nước. Suy nghĩ này thôi thúc anh sưu tầm các tranh luận trong đời sống Việt Nam đương đại làm tư liệu cho bài giảng. Đây cũng vừa là ý tưởng, vừa là động lực thúc đẩy anh bắt tay xây dựng cuốn sách Phản biện như một chuyên gia: Lập luận sắc bén và tư duy hiệu quả.
Bố cục tác phẩm được chia làm 6 phần lớn, đi sâu phân tích các hợp phần hợp thành lập luận - đơn vị nhỏ nhất của tư duy phản biện gồm: tuyên bố, lý lẽ và bằng chứng. Trong mỗi chương sách, tác giả không chỉ giải thích khái niệm, đặc điểm của mỗi hợp phần hay cách chúng quan hệ với nhau mà còn cung cấp các kỹ thuật cùng hướng dẫn thực hành với mục tiêu giúp độc giả mài giũa lập luận sắc bén, hướng tới một phương pháp tư duy hiệu quả.
Ngoài 5 phần chính, Phản biện như một chuyên gia còn có một phụ lục chỉ ra những lỗi ngụy biện thường thấy mà ai cũng dễ mắc phải.
Nhận xét về tác phẩm, chuyên gia giáo dục Phạm Hiệp viết: “Phản biện như một chuyên gia được Lang Minh thiết kế như bộ tài liệu hướng dẫn, đầy đủ lý thuyết nhưng không quá hàn lâm nhờ có hệ thống ví dụ phong phú, cụ thể, chủ yếu được trích dẫn từ các tác phẩm ‘thực chiến’ do chính anh và đồng nghiệp chấp bút. Đây có lẽ là điểm đáng xem nhất ở cuốn sách này. Ngoài việc khuyến khích độc giả đại chúng tìm đọc cuốn này, tôi cũng nghĩ đây là tác phẩm rất phù hợp để đưa vào làm giáo trình, tài liệu tham khảo cho các chương trình đào tạo đại học, sau đại học về truyền thông, báo chí, hành chính công, makerting… nói riêng cũng như toàn lĩnh vực khoa học xã hội nói chung”.
Ngoài công việc giảng dạy, tác giả cũng là một cây bút nghị luận xã hội quen thuộc trên các tờ báo uy tín của Việt Nam. Xuyên suốt tác phẩm, độc giả sẽ thấy Lang Minh liên tục luân chuyển giữa ba vai: nhà báo, nhà giáo và đôi khi là cả một anh thanh niên đã dành phần không nhỏ cuộc đời để đối phó bà hàng xóm "khó đỡ".
Lang Minh dẫn dắt độc giả bước vào bài học bằng những cái “cớ” rất hài hước: Mượn chuyện con gái Hải Phòng để giới thiệu khái niệm luận cứ, từ chuyện ăn thịt chó bàn về tư duy khái niệm trong tuyên bố hay khơi gợi tò mò bằng cách đặt câu hỏi ’Tắc đường hay thất tình’ hay đâu mới là lý lẽ?…
Ở vai trò nhà giáo, tác giả tập trung trình bày những kiến thức “thực chiến”, cân bằng giữa lý thuyết và thực hành để giúp người đọc hình dung về tư duy phản biện như một phương pháp hữu dụng trong đời sống. Trung tâm của Phản biện như một chuyên gia là hai công thức “bất bại” cho mọi lập luận: Mô hình luận cứ C-R-E và công thức mở rộng của tuyên bố. Từ hai điểm mút này, người viết bắt đầu trình bày chi tiết về tuyên bố, quan điểm cá nhân trong luận cứ, tư duy khái niệm, các phương thức diễn dịch và quy nạp…
Kinh nghiệm viết báo đã giúp Lang Minh sàng lọc được một hệ thống ví dụ minh họa đắt giá cho cuốn sách. Anh đã kỳ công sưu tầm một hệ thống gồm 52 luận cứ sắc bén là trích đoạn từ những bài báo chất lượng, phản ánh góc nhìn đa dạng từ các chuyên gia thuộc nhiều ngành nghề (báo chí, viễn thông, điện lực, giáo dục, phân tích chính sách…).
Phản biện như một chuyên gia còn chứa đựng những lời khuyên giúp độc giả xây dựng phong cách sống cho chính mình; khơi gợi niềm vui khám phá tri thức với tâm thế tôn trọng quan điểm đa chiều và tinh thần xây dựng trong một thế giới ngày càng khó để các bên đối thoại cùng nhau.
.svg){kind=icon}
