Trong nhiều thế kỷ, Harvard là “bến đỗ” của các nhà lãnh đạo tương lai của nước Mỹ, từ Tổng thống thứ 26 Teddy Roosevelt đến ông trùm truyền thông Mark Zuckerberg. Khả năng của ngôi trường lâu đời nhất ở Mỹ trong việc đưa sinh viên lên đỉnh cao tri thức đã khiến việc tuyển sinh trở nên cực kỳ cạnh tranh. 

Tuy nhiên, cách thức chọn ai giành được tấm vé vàng đang gây tranh cãi. Đầu năm 2023, một quyết định mang tính bước ngoặt của Tòa án Tối cao đã khẳng định: việc Harvard và các trường đại học khác ưu tiên tuyển sinh cho các nhóm thiểu số bị xem là bất hợp pháp. 

Từ đó, một thực trạng cũng được hé lộ: đó là ngôi trường danh tiếng này đã ưu tiên cho con em, họ hàng của các cựu sinh viên, theo BBC News.

harvard 1.jpg
Các nhà lập pháp Mỹ đang muốn ngăn chặn chính sách tuyển sinh ưu tiên của Harvard, chỉ trích nó đang kéo dài tình trạng bất bình đẳng.

Chính sách này, được gọi với cái tên “tiếp nhận di sản” (legacy admissions), được thực hiện bởi hàng chục trường đại học hàng đầu của Mỹ, bao gồm 8 trường trong hệ thống Ivy League, cũng như nhiều trường đại học công lập và tư thục ưu tú khác. 

Chính sách này mang hàm ý, nếu một người họ hàng gần theo học tại trường đại học đó, người đó có thể được ưu tiên hơn những ứng viên có trình độ tương tự nhưng cha mẹ và họ hàng của họ không sở hữu được lợi thế tương đương.

Nguồn gốc của chính sách này xuất phát từ đầu thế kỷ 20, khi các trường đại học muốn giữ cho các định chế của họ nằm dưới tầm với của dân số nhập cư đến Mỹ ngày càng gia tăng. Mặc dù cam kết hiện nay về một sự đa dạng và công bằng rộng lớn hơn, nhưng việc tuyển sinh mang tính ưu tiên này tại Harvard vẫn tồn tại.

Lập luận bảo vệ, Harvard tuyên bố chính sách "giúp gắn kết mối liên kết mạnh mẽ giữa ngôi trường và các cựu sinh viên", kéo dài cả xuyên thế hệ.

Trường cũng đề cập sự "hỗ trợ hào phóng" từ thế hệ cựu sinh viên giúp việc hỗ trợ tài chính mang tính khả thi để tạo nên sự đa dạng và xuất sắc, theo một bản báo cáo Harvard công bố năm 2018.

Với số tiền tài trợ 50 tỷ USD, Harvard là trường đại học nhận được khoản tài trợ lớn nhất trên thế giới. Oxford và Cambridge, không áp dụng việc tuyển sinh viên mang tính ưu đãi này, nhận được nguồn tiền tài trợ khoảng 7 tỷ USD.

Vụ kiện tại tòa đã đưa ra một cách trần trụi cách thức các định chế sử dụng quy trình nhận sinh viên thuộc dạng ưu tiên này để giúp một vài ứng viên “vượt hàng”. Điều này khiến nhiều người, từ các nhà lập pháp tiểu bang đến chính sinh viên Harvard, phẫn nộ và kêu gọi chấm dứt chính sách này.

Trong nhiều năm, Harvard đã tăng cường các nỗ lực liên quan đến việc đối xử công bằng. Năm 2023, học phí một năm tại Harvard là 54.269 USD (khoảng 1,3 tỷ đồng, miễn phí cho các sinh viên có gia đình thu nhập thấp hơn 65.000 USD (hơn 1,58 tỷ đồng), và những gia đình thu nhập lên đến 150.000 USD (3,6 tỷ đồng), chi trả không hơn mức 10% thu nhập mỗi năm. 

Harvard cũng tăng số lượng sinh viên gốc Mỹ La-tinh và không phải da trắng từ mức 17% lên 50% trong vòng bốn thập niên vừa qua.

Các tài liệu được đệ trình lên trong vụ án tại Tòa án Tối cao cho thấy rằng Harvard đã trao điểm cho các ứng viên thuộc diện "ALDC", từ viết tắt nói về những ứng viên thuộc diện ưu tiên, vận động viên, họ hàng của những người tài trợ cho trường, và con của ban phụ trách khoa hoặc nhân viên. 

Dù chỉ có 5% ứng viên là đến từ các sinh viên thuộc diện ALDC, thế nhưng họ chiếm khoảng 1/3 số lượng sinh viên được chấp thuận nhập học. Trên thực tế, khoảng 70% người nộp đơn là sinh viên da trắng.

Ưu đãi đặc biệt này, theo các dữ liệu cho thấy, được cho là một bệ phóng “tên lửa” giúp những sinh viên này hướng thẳng đến giới tinh hoa của Mỹ.

Một nghiên cứu gần đây đăng trên Opportunity Insights, một nhóm nghiên cứu từ ĐH Harvard và Brown cho thấy, các ứng viên thuộc diện ưu tiên này có khả năng được nhập học cao hơn gấp 4 lần so với các ứng viên không thuộc diện này, với cùng điểm số tương đương. Nghiên cứu này dựa vào dữ liệu nhập học trong 15 năm tại 12 ngôi trường đại học thuộc nhóm "Ivy-Plus" (tám ngôi trường thuộc Ivy League, thêm ĐH Chicago, Duke, MIT và Stanford).

Khi những sinh viên này cùng nộp đơn vào các trường đại học khác thì lợi thế biến mất, theo nghiên cứu.

Các sinh viên học tại các trường "Ivy Plus" có khả năng cao hơn 60% trong việc rơi vào nhóm thu nhập 1% đứng đầu, và có khả năng cao gấp 3 lần, được nhận vào các công ty có danh tiếng, trong những lĩnh vực như y khoa, nghiên cứu, luật, tài chính và các lĩnh vực khác, nếu so với những sinh viên học tại các trường đại học công lập "hàng đầu".

"Sinh viên tại những trường này, ngày nay, sẽ trở thành những nhà lãnh đạo trên nhiều lĩnh vực trong xã hội vào mai sau," GS John Friedman tại ĐH Brown (cũng thuộc Ivy League), đồng tác giả của nghiên cứu cho biết.

"Nếu chúng ta muốn con cái của mình từ mọi xuất thân, cảm thấy được hướng vào các vị trí lãnh đạo, chúng ta cần những trường đại học này phải nhận sinh viên theo cách thức hỗ trợ sự công bằng về cơ hội đa dạng hơn."

Kết quả của nghiên cứu được củng cố thêm từ các nghiên cứu trước đây. Một nghiên cứu hồi năm 2019 của Cơ quan Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia Mỹ (National Bureau of Economic Research) cho thấy 75% sinh viên da trắng, được tuyển vào Harvard thuộc diện ALDC "sẽ bị từ chối cho nhập học" nếu bị xem là sinh viên da trắng không có những mối liên hệ này.

Nhiều người không đồng ý với việc đảo ngược diện ưu tiên này với lý do chính sách tuyển sinh đã tồn tại lâu đời trong khi các trường học Mỹ có khuynh hướng ưu tiên sinh viên da trắng và giàu có. 

Hiệu trưởng Harvard Claudine Gay cho biết, sau phán quyết của Tòa án Tối cao Mỹ, "mọi vấn đề vẫn đang được bàn thảo".

Tử Huy