Dòng họ nào nước ta có từ thời Vua Hùng?

Theo ngọc phả dòng tộc họ Ma để lại, tộc trưởng đầu tiên của dòng họ này là ông Ma Khê – con Hùng Nghị Vương thứ 3 năm 354 TCN, thuộc đời Hùng Vương thứ 17. Đây được xem là dòng họ lâu đời nhất Việt Nam hiện nay.

Ông Ma Ngọc Bảo, tộc trưởng thứ 77 dòng họ Ma, cho biết vì dòng họ Ma rất đông, sinh sống ở khắp nơi nên năm 1902, dòng họ đã chia nhỏ thành ba nhóm cho tiện bề sinh hoạt cúng tế tổ tiên. Nhóm trưởng giữ ngọc phả của dòng họ, nhóm thứ hai giữ thanh đao thờ, còn nhóm thứ ba giữ ngựa gỗ thờ của tổ.

Họ Ma đa số là người dân tộc Tày, định cư chủ yếu ở vùng núi Đọi, ven sông Thao, nay thuộc đất Cẩm Khê, Phú Thọ. Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Phú Thọ, Nguyễn Hữu Nhàn cho biết: “Truyền thuyết về dòng họ Ma gắn liền với thời Hùng Vương thứ 18, đồng thời cũng gắn liền với những ngôi đền thờ, tên núi, tên sông nay vẫn còn tại tỉnh Phú Thọ. Chẳng hạn, đền Kim Giao thờ ông Ma Khê, tại xã Văn Khúc, huyện Cẩm Khê”.

Ngày nay, dòng họ Ma vẫn sinh sống chủ yếu ở khắp vùng Phú Thọ và các tỉnh miền núi phía Bắc lân cận từ Yên Bái, sang Tuyên Quang, Lào Cai...

Theo ngọc phả dòng họ Ma, kể từ sau đời cụ tổ Ma Khê, họ Ma lui về ẩn dật, làm ruộng. Đến đời thứ 43 của dòng họ, Ma Xuân Trường (930 – 966) đã đi vào sử sách khi nhà Ngô tan rã, đất nước rơi vào loạn 12 sứ quân, ông trở thành vị tướng hỗ trợ Kiều Thuân – người cai quản vùng phía Bắc.

Trong cuộc chiến 12 sứ quân, Ma Xuân Trường có công giải cứu Kiều Thuận khi đã bị thương. Sau đó Ma Xuân Trường đưa cả họ tộc chạy lên Tuần Quán, Yên Bái thì qua đời tại đây, thọ 36 tuổi. Hiện ở Tuần Quán vẫn còn miếu thờ ông. Tại ngôi đền Trù Mật (Phú Thọ), người dân cũng lập đền thờ ông với bệ thờ “Ma tộc Thần tướng”.

Trong cuốn sách “100 họ phổ biến ở Việt Nam” của Nhà xuất bản Khoa học Xã hội xuất bản năm 2022, họ Nguyễn có tỷ lệ đông nhất trong cơ cấu dân số Việt Nam với khoảng 31,5% dân số. Xếp sau đó lần lượt là các họ Trần (10,9%), Lê (8,9%), Phạm (5,9%), Hoàng/Huỳnh (5,1%), Võ/Vũ (4,9%)…

Trong danh sách được tạp chí The World Geography công bố, họ Nguyễn là dòng họ phổ biến thứ 4 trên thế giới với khoảng 36 triệu người. Xếp trước đó là 3 dòng họ Lee, Zhang, Wang, đều thuộc về đất nước Trung Quốc.

Họ Nguyễn cũng xuất hiện tại Triều Tiên. Họ này trong phiên âm tiếng Triều Tiên là Won hay Wan. Tuy nhiên, tỷ lệ người mang họ Nguyễn ở Triều Tiên rất ít.