Vera Menchik là một nữ tiên phong trong thế giới cờ vua. Bà đã phá vỡ các rào cản đối với các kỳ thủ nữ và khẳng định bản thân là một trong những kỳ thủ mạnh nhất trong thời đại của mình.

Vera Menchik được mệnh danh là một trong những nữ kỳ thủ vĩ đại nhất mọi thời đại.

Sinh ra ở Moscow năm 1906, gia đình Menchik chuyển đến Anh khi bà còn nhỏ. Bà đã nhanh chóng quan tâm đến cờ vua và bắt đầu bộc phát nhiều tiềm năng.

Năm 1927, Menchik trở thành Nhà vô địch Cờ vua Thế giới dành cho Nữ đầu tiên khi mới 21 tuổi. Bà đã giành chức vô địch tổng cộng 7 lần (1927, 1930, 1931, 1933, 1935, 1937, 1939), củng cố vị trí là một trong những nữ kỳ thủ vĩ đại nhất mọi thời đại. Bà cũng vô địch Giải vô địch cờ vua nữ của Anh trong suốt 21 năm (từ 1924 đến 1946, ngoại trừ năm 1935 khi bà không thi đấu).

Năm 1929, thị trấn ven biển Ramsgate của Anh tổ chức giải đấu Hiệp hội Cờ vua Quận Kent lần thứ 22. 14 kỳ thủ hàng đầu thế giới đã có mặt ở đó, gồm 13 nam và 1 nữ. Menchik đã xuất sắc giành vị trí thứ hai sau người đồng đội José Raúl Capablanca. Chính Capablanca cũng khen ngợi và gọi bà là “người phụ nữ duy nhất chơi giỏi như đàn ông”.

Vera Menchik bắt đầu chơi cờ khi mới 9 tuổi và kỹ năng của bà sau này đã thu hút được sự chú ý của quốc tế.

Menchik thường xuyên thi đấu ở các giải đấu cấp cao cùng với nam giới. Bà luôn giữ vẻ nghiêm nghị trước bàn cờ đến nỗi Tạp chí Cờ vua của Anh đã viết vào năm 1937 rằng "bà ấy ngồi suốt trận đấu với hai tay đưa ra phía trước mà không hề cử động một cơ nào trên mặt".

Thành công của Menchik trên bàn cờ đã giúp phá bỏ rào cản đối với các kỳ thủ nữ, truyền cảm hứng cho một thế hệ phụ nữ mới tham gia trò chơi này. Thành tích của bà đã mở đường cho những nữ kỳ thủ khác tiếp bước và theo đuổi ước mơ.

Tuy nhiên, con đường thành công của Menchik không trải hoa hồng. Trong một lĩnh vực do nam giới thống trị, Menchik thường phải đối mặt với sự hoài nghi vì giới tính và nhiều lúc bà buộc phải phản ứng. Trước một giải đấu năm 1935 tại quê hương Moscow, bà tuyên bố sẽ cho vài nam kỳ thủ "khô máu", theo The New York Times.

Bất chấp những thách thức này, Menchik vẫn kiên trì với niềm đam mê cờ vua, không nản lòng trước những trở ngại. Bà tiếp tục thi đấu ở đẳng cấp cao nhất, thể hiện kỹ năng và quyết tâm khi đối mặt với nghịch cảnh.

Menchik thi đấu ở London năm 1926. 

Tuy nhiên, chiến tranh thế giới thứ hai đã kết thúc sự nghiệp cờ vua của Menchik và cả cuộc đời bà.

Trong một cuộc tấn công của quân Đức vào ngày 26/6/1944, Menchik, chị gái và mẹ đều trú ẩn trong tầng hầm của ngôi nhà thay vì sử dụng hầm tránh bom ở sân sau hoặc hầm trú ẩn của khu phố. Một tên lửa V-1 đã đáp xuống ngôi nhà, phá hủy nó, giết chết cả 3 người phụ nữ.

Ở tuổi 38, Menchik vẫn là nhà vô địch thế giới nữ khi bà qua đời. Ngày nay, người chiến thắng trong Thế vận hội Cờ vua Nữ sẽ nhận được Cúp mang tên bà Vera Menchik.

Bản thân Menchik đã thể hiện rõ nhất triết lý sống của mình trong một bài báo năm 1935 về chiến thuật cờ vua đăng trên tờ The Social Chess Quarterly. Trong đó, bà khuyến khích độc giả không chấp nhận thất bại, ngay cả khi điều đó dường như không thể tránh khỏi.

“Phản công là linh hồn của trò chơi. Trong những lúc cần thiết khi chúng ta phải đối mặt với một thế trận rất chật chội hoặc thậm chí thua cuộc, cơ hội tốt nhất để chúng ta khôi phục lại sự cân bằng là tạo ra sự đột phá”, Menchik viết. 

Theo nhiều cách, Menchik đã đi trước thời đại. Bà đã bất chấp những định kiến phổ biến trong thời đại của mình và chứng minh rằng phụ nữ có thể cạnh tranh ở cấp độ cao nhất trong một lĩnh vực truyền thống do nam giới thống trị.

Di sản của bà là nguồn cảm hứng cho các thế hệ nữ kỳ thủ tương lai, và ảnh hưởng của bà tiếp tục được cảm nhận trong thế giới cờ vua ngày nay.

Tử Huy (theo The New York Times)