Sứ thần nào của Đại Việt bị nhà Minh sát hại vì đối đáp quá thẳng thắn?

Sứ thần Giang Văn Minh sinh năm 1573, tại xã Mông Phụ, tổng Cam Giá, huyện Phúc Thọ, tỉnh Sơn Tây (nay thuộc xã Đường Lâm, thị xã Sơn Tây, Hà Nội).

Năm 1628, ông đỗ đầu kỳ thi Đình dưới thời Lê Thần Tông. Nhờ tài trí hơn người, ông được vua giao nhiệm vụ dẫn đầu đoàn sứ bộ sang nhà Minh năm 1637. Cùng năm này, ông qua đời.

Khi tiếp sứ thần Giang Văn Minh, vua nhà Minh đã ra vế đối: “Đồng trụ chí kim đài dĩ lục” nghĩa là “Đồng trụ đến giờ rêu vẫn mọc”. Câu này ám chỉ sự kiện Mã Viện từng đàn áp cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng năm 40 – 43, sau đó y cho chôn một chiếc trụ đồng xuống đất và răn đe: “Đồng trụ chiết, Giao Chỉ diệt” - “Cột đồng gãy thì Giao Chỉ sẽ diệt vong”. Hiện không rõ cột đồng này có thực sự tồn tại hay không và đang nằm ở vị trí nào.

Trước sự ngạo mạn của vua Minh, sứ thần Giang Văn Minh đã đáp trả bằng câu đối: “Đằng Giang tự cổ huyết do hồng” nghĩa là “Bạch Đằng thuở trước máu còn loang”.

Vế đối vừa chuẩn về từ ngữ, vừa nhắc lại việc quân phương Bắc từng nhiều lần đại bại tại sông Bạch Đằng. Triều đình nhà Minh sau đó đã bất chấp luật lệ bang giao và sát hại Giang Văn Minh.

Năm đó, nhà Minh đang phải đối phó với các cuộc nổi dậy trong nước và sự xâm lấn của người Mãn Châu ở phía Bắc. Vua Minh là Minh Tư Tông không muốn có thêm sự bất hòa với Đại Việt ở phía Nam. Sau khi ướp xác sứ thần Giang Văn Minh bằng thủy ngân, vua Minh cử người đưa thi hài ông về nước.

Đích thân vua Lê Thần Tông và chúa Trịnh Tráng đã ra đón khi đoàn sứ bộ về tới Thăng Long. Sứ thần Giang Văn Minh được truy tặng chức Công bộ Tả thị lang, tước Vinh Quận công và được vua ban tặng câu: “Sứ bất nhục quân mệnh, khả vi thiên cổ anh hùng” (Sứ thần không làm nhục mệnh vua, xứng đáng làm anh hùng thiên cổ).

Quân của Lê Thái Tổ Lê Lợi từng chém đầu danh tướng Liễu Thăng trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Vì vậy, nhà Minh đã ép Đại Việt nhiều năm cống nạp tượng vàng có hình người để đền bù tổn thất này. Nhờ dùng mưu kế khiến vua Minh thừa nhận việc cúng giỗ người đã khuất hàng trăm năm là vô lý, sứ thần Giang Văn Minh thành công giúp vua tôi nhà Lê không phải cống tượng người vàng nữa.