Vị vua nào lên ngôi khi đang là tù nhân?

Lê Hiển Tông (1717-1786) là vị vua áp chót của nhà Hậu Lê. Ông có tên húy Lê Duy Diêu, con trưởng của vua Lê Thần Tông. Ông sinh ra trong gia đình đế vương, nhưng lại ở giai đoạn vua Lê đã mất hết thực quyền vào tay chúa Trịnh. 

Theo Hoàng Lê nhất thống chí, năm 1740, Trịnh Doanh lên ngôi chúa, chuyển hoàng tử Lê Duy Diêu đến giam ở nhà cậu mình là Vũ Tất Thận. Kỳ lạ, đêm trước đó, Vũ Tất Thận “mơ thấy thiên tử tới nhà, cờ quạt phấp phới, nhã nhạc vang lừng, rõ ra cảnh tượng của đời thái bình”.

Sáng hôm sau thấy quân lính giải hoàng tử đến nhà, ông ta rất kinh ngạc, cho là ứng vào giấc mộng của mình, bèn kể lại với chúa. Trịnh Doanh thấy vậy cho là người có phúc lớn bèn đón hoàng tử về tôn lên làm vua.

Vậy là nhờ vào giấc mơ của Vũ Tất Thuận, hoàng tử Lê Duy Diêu đang từ thân phận tù nhân đã trở thành vua của nhà Hậu Lê.

Vua Lê Hiển Tông là vị vua duy nhất có tới 3 người con rể làm vua. Vua có công chúa Ngọc Hân gả cho vua Quang Trung - Nguyễn Huệ, công chúa Ngọc Bình lấy vua Nguyễn Quang Toản của nhà Tây Sơn. Năm 1802, nhà Tây Sơn sụp đổ, Nguyễn Ánh lên ngôi đã bỏ qua sự can gián của đại thần để lấy lấy công chúa Ngọc Bình (vợ Nguyễn Quang Toản) làm vợ.

Trong số 3 người con rể của vua Lê Hiển Tông có hai người là cha con gồm Nguyễn Huệ và Nguyễn Quang Toản.

Lê Hiển Tông là vị vua có niên hiệu được sử dụng lâu nhất. Trong 46 năm làm vua, ông chỉ đặt một niên hiệu là Cảnh Hưng, trong khi trước và sau đó, các vua khác thường hay đổi niên hiệu. Điều đặc biệt, niên hiệu này còn được dùng một thời gian dài sau khi vua đã mất.

Trong thời gian làm vua, Lê Hiển Tông đã cho phát hành tới 16 loại tiền, trở thành vị vua phát hành nhiều loại tiền nhất trong số các vua chúa Đại Việt. Tất cả đều mang tên Cảnh Hưng.

Đó là Cảnh Hưng Thông Bảo, Cảnh Hưng Trung Bảo, Cảnh Hưng Chí Bảo, Cảnh Hưng Vĩnh Bảo, Cảnh Hưng Thái Bảo, Cảnh Hưng Cự Bảo, Cảnh Hưng Trọng Bảo, Cảnh Hưng Tuyền Bảo, Cảnh Hưng Thuận Bảo, Cảnh Hưng Chính Bảo, Cảnh Hưng Nội Bảo, Cảnh Hưng Dụng Bảo, Cảnh Hưng Lai Bảo, Cảnh Hưng Thận Bảo, Cảnh Hưng Ðại Bảo, Cảnh Hưng Ðại Tiền.

Lê Hiển Tông là vị vua cho mở nhiều khoa thi nhất trong lịch sử khoa cử nho học với 16 khoa, lấy đỗ 131 tiến sĩ. Dưới thời vua Lê Hiển Tông, lần đầu tiên các sĩ tử phải nộp lệ phí mới được tham dự thi Hương, gọi là tiền thông kinh vào năm 1750.

Ngoài ra, Lê Hiển Tông cũng là vị vua cho ban hành bộ luật tố tụng đầu tiên của nước ta. Năm Đinh Dậu (1777), bộ Quốc triều khám tụng điều lệ được ban hành, gồm những quy định về kiện tụng, quy định thẩm quyền các cấp xét xử, thời hạn xét xử, trình tự bắt người, điều tra, khám xét…