EC đánh giá đã có chuyển biến tích cực

Liên quan đến giải pháp tháo gỡ thẻ vàng của Ủy ban châu Âu (EC) đối với khai thác thủy sản, Bộ trưởng NN-PTNT Lê Minh Hoan đã có báo cáo phục vụ phiên chất vấn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào tuần tới.

Theo Bộ trưởng Hoan, hoạt động khai thác IUU là một trong những mối đe dọa nghiêm trọng nhất tới việc khai thác bền vững nguồn tài nguyên sinh vật, nhất là đối với đa dạng sinh học biển. EC ban hành quy định số 1005/2008 về thiết lập hệ thống cộng đồng nhằm phòng ngừa, ngăn chặn và xóa bỏ các hoạt động khai thác IUU, có hiệu lực từ 1/1/2010. 

Ngày 23/10/2017, EC thông báo áp dụng biện pháp cảnh báo “thẻ vàng” đối với sản phẩm hải sản khai thác xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường EU. Mặc dù tích cực tổ chức thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp đồng bộ, quyết liệt chống khai thác IUU và kết quả được EC đánh giá cao, ghi nhận có những chuyển biến tích cực, song đến nay đã 6 năm nước ta vẫn chưa gỡ được thẻ vàng IUU. 

Thủy sản Việt Nam bị EC cảnh báo thẻ vàng IUU từ năm 2017.

Bộ trưởng Hoan chỉ rõ, tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài để đánh bắt trái phép vẫn còn diễn biến phức tạp, EC khẳng định không gỡ cảnh báo “thẻ vàng” nếu không chấm dứt tình trạng này.

Ngoài ra, công tác xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản từ khai thác trong nước, đặc biệt là nhập khẩu còn nhiều tồn tại, bất cập, vẫn chưa đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc của EC. Việc xử lý các hành vi khai thác IUU còn hạn chế.

Sau lần thanh tra thứ 3 (10/2022), EC vẫn tiếp tục khuyến nghị thực hiện 4 nhóm vấn đề bao gồm: khung pháp lý; quản lý đội tàu, theo dõi, kiểm tra kiểm soát tàu cá; truy xuất nguồn gốc và thực thi pháp luật.

Tập trung cao điểm xử lý các vi phạm IUU

Để gỡ cảnh báo thẻ vàng IUU, trong báo cáo Bộ trưởng Lê Minh Hoan nêu các giải pháp. 

Thứ nhất, thực hiện các biện pháp mạnh, kiên quyết ngăn chặn, không để xảy ra tình trạng tàu cá khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.

Theo đó, các bộ ngành, địa phương có liên quan cần tập trung cao điểm tuần tra, kiểm tra, kiểm soát tàu cá hoạt động trên biển; đặc biệt tại vùng biển giáp ranh, chồng lấn, chưa phân định giữa Việt Nam và các nước có biển liên quan, các khu vực tập trung nhiều tàu cá hoạt động khai thác hải sản và tại các đảo, cửa sông, cửa lạch, bãi ngang,... nơi tiềm ẩn nguy cơ các tàu không đăng ký, không có giấy phép khai thác, không lắp thiết bị VMS.

Kiểm tra, kiểm soát 100% tàu cá xuất, nhập bến qua các đồn/trạm biên phòng tuyến biển phải đảm bảo đủ các điều kiện theo quy định khi tham gia hoạt động khai thác thủy sản. Nếu để xảy ra các trường hợp tàu cá không đủ điều kiện vẫn được xác nhận xuất, nhập bến tham gia hoạt động khai thác thủy sản thì chỉ huy đơn vị đó chịu trách nhiệm trước Bộ Quốc phòng và trước pháp luật.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan đưa ra nhiều giải pháp để gỡ thẻ vàng IUU.

Điều tra, xử phạt triệt để các trường hợp vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài; trường hợp đủ căn cứ xử lý hình sự, tiến hành điều tra, truy tố theo quy định pháp luật.

Các cá nhân, tổ chức có hành vi môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân Việt Nam đi khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài cũng cần bị điều tra, xử lý, truy tố hình sự. 

Bộ Ngoại giao tăng cường phối hợp với các bộ ngành đẩy nhanh tiến độ đàm phán, ký kết, phân định vùng biển chồng lấn, vùng chưa phân định giữa Việt Nam với các nước; xác định ranh giới được phép khai thác hải sản trên các vùng.

UBND các tỉnh, thành phố ven biển phối hợp với Bộ Quốc phòng để ngăn chặn tàu cá địa phương vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Nếu tiếp tục để xảy ra vi phạm phải chịu trách nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ. Đồng thời, nắm toàn bộ thông tin tàu cá có nguy cơ cao vi phạm khai thác, giao trách nhiệm cụ thể cho từng tổ chức, cá nhân để theo dõi, quản lý. 

Nghiêm cấm các chủ nậu, vựa, cơ sở, doanh nghiệp thu mua sản phẩm thủy sản khai thác từ tàu cá vi phạm IUU; thường xuyên kiểm tra, kiên quyết xử lý nghiêm, tiến hành điều tra, truy tố hình sự theo quy định đối với các trường hợp vi phạm, cố tình móc nối để làm ăn phi pháp.

Thứ hai, thực hiện truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác; kiểm soát nguyên liệu thủy sản khai thác nhập khẩu, đặc biệt nhập khẩu bằng tàu container.

Thứ ba, tập trung cao điểm xử lý các hành vi vi phạm IUU. Các lực lượng thực thi pháp luật tăng cường tuần tra, kiểm tra, kiểm soát, xử lý nghiêm vi phạm khai thác IUU; kiên quyết ngăn chặn, xử lý nghiêm tàu cá không đủ điều kiện tham gia hoạt động khai thác thủy sản.

Điều tra, xác minh, xử phạt 100% các trường hợp như: tàu cá ngắt kết nối thiết bị VMS trên 10 ngày, ngắt kết nối thường xuyên khi khai thác trên biển, vượt ranh giới trên biển; các đơn vị cung cấp thiết bị giám sát hành trình tàu cá không tuân thủ các quy định về lắp đặt, cung cấp các dịch vụ bảo hành, sửa chữa thiết bị VMS hư hỏng cho người dân.

Thường xuyên thanh kiểm tra công vụ, kịp thời chấn chỉnh, kiểm điểm trách nhiệm, điều động, luân chuyển cán bộ không đủ năng lực; kiên quyết xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân không hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao, không tuân thủ chỉ đạo, hướng dẫn của cấp trên gây ảnh hưởng đến nỗ lực gỡ cảnh báo “thẻ vàng” của cả nước.

Bên cạnh đó, xử lý nghiêm các vi phạm về hồ sơ truy xuất nguồn gốc tại các tổ chức giám sát thủy sản khai thác qua cảng, xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác và các doanh nghiệp nhập khẩu, thu mua, chế biến, xuất khẩu thuỷ sản khai thác vào thị trường châu Âu.

Thu hồi hoặc đình chỉ hoạt động kinh doanh đối với các doanh nghiệp, đưa ra khỏi danh sách cảng cá chỉ định có đủ điều kiện xác nhận nguồn gốc thủy sản khai thác vi phạm các quy định về IUU; trường hợp đủ căn cứ xử lý hình sự, điều tra truy tố.

Thứ tư, tăng cường công tác truyền thông, nâng cao hiệu quả phối hợp, bảo đảm nguồn lực

Thứ năm, các hội, hiệp hội thủy sản và doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản cần kiên quyết từ chối thu mua, chế biến, xuất khẩu các sản phẩm thủy sản có nguồn gốc từ khai thác IUU; cung cấp thông tin, xử lý nghiêm các doanh nghiệp thủy sản làm ăn phi pháp, hợp thức hóa hồ sơ, tiếp tay cho hành vi khai thác IUU.

Trần Thường và nhóm PV, BTV