Khó khăn nên rút BHXH một lần

Chị Lê Thị Hằng (công nhân tại một công ty sản xuất giấy ở KCN Đồng An, Bình Dương) cho biết, thời gian qua tình trạng người rút BHXH một lần tại các khu công nghiệp nơi chị đang làm khá lớn.

Đa số người rút BHXH một lần rơi vào tình cảnh mất việc khi tuổi đã 35 - 40, khó tìm việc làm mới. Do vậy, thay vì chờ có việc làm mới, tiếp tục tham gia BHXH thì họ lại quyết định rút một lần để lo cho cuộc sống hiện tại.

“Tình hình kinh tế khó khăn, các đơn hàng suy giảm, ít việc nên nhiều doanh nghiệp sa thải người lao động. Nhất là lao động cao tuổi bị mất việc, khó tìm việc làm mới nên đã chọn rút BHXH một lần”, chị Hằng nói.

Cũng theo chị Hằng, thực tế hiện nay không ít người lao động suy nghĩ, ở tuổi 35 - 40, kể cả đóng BHXH được 20 năm thì vẫn phải chờ thêm 15 - 20 năm nữa mới đủ tuổi nhận lương hưu. Do vậy thay vì chờ đến tuổi hưu thì nhiều người chọn rút BHXH một lần để có khoản tiền vốn lo làm ăn sau khi nghỉ việc.

“Không ít người tính toán, tuổi nghỉ hưu rất dài nên nếu chờ đến khi nhận được lương hưu chỉ sống thêm được trên dưới 10 năm nên đã chọn rút BHXH một lần để lo cho cuộc sống trước mắt”, chị Hằng nói.

Chị Hằng cũng chia sẻ, ngay tại công ty chị đang làm việc có trường hợp đóng BHXH được 19 năm, nhưng vì lo ngại đóng đủ 20 năm không được rút BHXH một lần nên đã chấp nhận xin nghỉ việc để hưởng chế độ BHXH một lần, sau đó đi xin việc mới tham gia đóng BHXH lại từ đầu. Chính việc tuổi nghỉ hưu kéo dài cũng dẫn đến tình trạng nhiều người đã tính đến lợi ích trước mắt hơn là lâu dài được hưởng lương hưu khi về già.

Theo thống kê của BHXH Việt Nam, trong giai đoạn 2016 - 2021, cả nước có hơn 4,05 triệu người lao động đề nghị và được giải quyết hưởng BHXH một lần, bình quân mỗi năm khoảng 700.000 người hưởng BHXH một lần, số lượng năm sau luôn cao hơn năm trước với tốc độ tăng trung bình mỗi năm khoảng 11,6%.

Rút BHXH một lần về già không được hưởng lương hưu. Ảnh: NLĐ.

Bộ LĐ-TB&XH cho rằng, mục tiêu của BHXH là đóng góp khi còn đi làm để có lương khi hết tuổi lao động, nhưng việc nhiều người trẻ chọn BHXH một lần sẽ phá vỡ mục tiêu này.

Việc rút BHXH một lần sẽ khiến người lao động mất toàn bộ số năm đã đóng trước đó. Sau này nếu quay lại hệ thống khó lòng tham gia đủ năm đóng BHXH để được hưởng tỷ lệ lương hưu cao nhất 75%. 

Thêm phương án chỉ hưởng 50% đóng BHXH

Từ thực tế người rút BHXH tăng cao, Bộ LĐ-TB&XH đề xuất sửa Luật BHXH 2014 theo hướng “siết” lại điều kiện hưởng BHXH một lần của nhóm người lao động nghỉ việc và không tham gia BHXH sau 12 tháng. 

Sau khi điều chỉnh một số quy định gián tiếp, như giảm năm đóng BHXH để có lương hưu, khuyến khích bảo lưu thời gian đóng để nhận trợ cấp hưu trí xã hội sớm hơn, Bộ LĐ-TB&XH đề xuất 2 phương án về hưởng BHXH một lần:

Phương án 1, tiếp tục áp dụng chính sách BHXH một lần như quy định hiện hành với nhóm nghỉ việc và không tham gia BHXH sau 12 tháng (nhưng chưa đủ 20 năm đóng BHXH); nếu hưởng BHXH một lần khi luật mới có hiệu lực, sau đó đóng tiếp BHXH sẽ phải đóng 20 năm mới có lương hưu...

Phương án 2, vẫn cho hưởng BHXH một lần khi nghỉ việc 12 tháng và đóng BHXH chưa đủ 20 năm, nhưng điều chỉnh mức hưởng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để đóng tiếp; hoặc tới tuổi nghỉ hưu đóng một lần cho số năm còn thiếu để nhận lương hưu; hoặc tính nhận trợ cấp hưu trí xã hội sớm hơn; hoặc hưởng một lần cho số năm còn lại khi tới tuổi hưu.

Xung quanh việc cơ quan soạn thảo đề xuất 2 phương án hưởng BHXH một lần, nguyên Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Phạm Minh Huân cho rằng, nếu theo phương án giữ nguyên như quy định hiện hành thì số người rút BHXH một lần vẫn gia tăng, tỷ lệ bao phủ BHXH cũng tăng rất chậm. 

Còn với phương án thứ hai điều chỉnh mức hưởng không quá 50% mức đóng, ông Huân lo ngại có thể nhận phản ứng của người lao động, do đó cần tăng cường tuyên truyền để người lao động nhận thức được việc tham gia đóng BHXH hướng tới hưởng lương hưu là chính sách nhằm đảm bảo cho cuộc sống về già của chính họ.

Ông Huân cũng lưu ý, hiện nay tình trạng người lao động rút BHXH một lần tăng cao khiến mạng lưới an sinh bị suy giảm. Nếu người lao động rút một lần chi tiêu sạch, sau này hết tuổi lao động không có tích cóp thì nhà nước lại phải trợ cấp, tạo gánh nặng không nhỏ lên ngân sách.

Do vậy, vấn đề đặt ra là phải chuyển người lao động ở khu vực không chính thức sang khu vực chính thức để có quan hệ lao động tham gia BHXH bắt  buộc, có đóng có hưởng để tích luỹ lại một phần khi hết tuổi lao động sẽ có lương hưu trang trải cuộc sống.