Đề cương văn hóa Việt Nam do Tổng Bí thư Trường Chinh soạn thảo, được công bố năm 1943 là một văn kiện lịch sử vô giá, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với cách mạng, kháng chiến, chỉ ra con đường vận động, phát triển của nền văn hóa mới Việt Nam.
TS Đặng Xuân Thanh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, cháu nội của cố Tổng Bí thư Trường Chinh đã có những chia sẻ về người ông của mình.
TS Đặng Xuân Thanh mô tả, cuộc đời của Tổng Bí thư Trường Chinh – con người, nhân cách thấm đẫm chất của quê hương Nam Định, trong gia đình thấm đẫm chất văn hóa nhưng có nét rất đặc biệt.
Những tính cách rất đặc trưng của Tổng Bí thư Trường Chinh là sự nghiêm cẩn, sự thận trọng, đó là nguyên tắc trong công việc. Những tính cách này trở nên nổi tiếng và đã trở thành giai thoại thời kỳ ông còn công tác.
"Trong gia đình chúng tôi, có nhiều người làm công tác nghiên cứu khoa học. Dù hoạt động trong lĩnh vực Triết học, Văn học hay Vật lý học thì niềm say mê, sự cống hiến đều xuất phát từ truyền thống gia đình", TS Đặng Xuân Thanh chia sẻ.
Ông Thanh cho biết, ba người con trai của Tổng Bí thư Trường Chinh đều phục vụ trong quân ngũ. GS Đặng Xuân Kỳ (bố của TS Đặng Xuân Thanh) ở trong quân đội 9 năm mới trở về làm công tác nghiên cứu khoa học. Hai chú của TS Thanh sau giải phóng miền Nam cũng quay trở lại môi trường học thuật.
Sự nghiêm cẩn, nghiêm túc, thận trọng… trong nghiên cứu khoa học ở mỗi thành viên, được rèn luyện từ những cuộc trao đổi trong gia đình, từ những cuốn sách mà Tổng Bí thư Trường Chinh với tư cách là người cha, người ông luôn khuyến khích, động viên con cháu trong nhà đọc.
Ông Thanh cho biết, tất cả mọi người trong gia đình đều có tủ sách riêng.
"Đây là một đặc trưng của gia đình chúng tôi. Khi tôi chỉ mới 6 tuổi mới biết đọc, biết viết thì đã được ông nội đóng cho một tủ sách cao khoảng một mét bằng gỗ sần sùi. Ông đã trích tiền lương mua cho tôi những cuốn sách mà tôi nhớ rất rõ như: "Không gia đình", "Túp lều bác Tôm", "Những tấm lòng cao cả"… Thời điểm đó, nếu tôi muốn đọc nhiều hơn thì lại tìm tới tủ sách của bố, của ông, của chú.
Lúc đầu đọc cũng không hiểu được mấy, nhưng càng đọc nhiều lại càng thấm, có cả những tác phẩm như "Chiến tranh và hòa bình" (Lev Tolstoy), "Những người khốn khổ" (Victor Hugo)..." TS Đặng Xuân Thanh nhớ lại.
Ông cũng cho biết, không có bữa cơm nào không có thảo luận nhỏ về các chủ đề chính trị, văn hóa, lịch sử… qua những lần như thế, văn hóa tự thấm vào mỗi thành viên. Có những cuộc tranh luận nảy lửa giữa GS Đặng Xuân Kỳ với Tổng Bí thư Trường Chinh về những vấn đề đất nước.
Ông Thanh nói thêm, tủ sách gia đình là một nét truyền thống riêng, có từ thời ông nội của Tổng Bí thư Trường Chinh - TS Đặng Xuân Bảng. Sau khi từ quan, ông Bảng đã thành lập thư viện tư nhân đầu tiên ở miền Bắc, người ta đồn rằng, sách nhiều tới mức trải rộng sáu gian nhà tranh.
TS Đặng Xuân Thanh nhấn mạnh, với một truyền thống như vậy thì gia đình luôn lấy làm tự hào và cố gắng truyền lại cho các thế hệ sau.
Ông Thanh cũng kể lại câu chuyện đời thường giữa cố Tổng Bí thư và vợ (bà Nguyễn Thị Minh), hai người gần như có một sự khác biệt rất lớn. Bà Nguyễn Thị Minh chỉ học hết lớp 4, tuy nhiên, hai cụ là những người rất thực tế.
"Có những lúc tôi chứng kiến cảnh ông nội vui vẻ đọc thơ tặng bà và ôm vai người vợ của mình dù khi đó ngoài 60 tuổi rồi, khiến bà đỏ mặt. Những hình ảnh đó từng ngày, từng tháng ngấm vào từng thành viên trong gia đình", ông Thanh kể.
TS Đặng Xuân Thanh tin rằng, chính môi trường gia đình, sự yêu thương và từ sự nghiêm túc, nghiêm cẩn, nguyên tắc sống của ông nội đã ảnh hưởng rất nhiều đến con cháu sau này, ảnh hưởng đến con đường sự nghiệp.
Ông Thanh bày tỏ vinh hạnh vì được làm việc tại Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, nơi có tiền thân là Ban nghiên cứu Sử-Địa-Văn, do Tổng Bí thư Trường Chinh chỉ đạo GS Trần Huy Liệu xây dựng đề án thành lập.
Nói về nhà lý luận, nhà thơ Trường Chinh, PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp, Viện trưởng Viện Văn học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam khẳng định, với hơn 200 bài thơ dưới bút danh Sóng Hồng, Tổng Bí thư Trường Chinh là nghệ sĩ lớn. Hai câu thơ nổi tiếng của ông: "Dùng ngòi bút làm đòn xoay chế độ/ Mỗi vần thơ bom đạn phá cường quyền" được nhiều người biết đến.
Thơ ông rất khỏe khoắn, chân thực và lạc quan nhưng ông luôn gắn bó thơ với đời sống. Không chỉ là nhà sáng tạo, Tổng Bí thư Trường Chinh còn là nhà lý luận xuất sắc về thơ. Theo chuyên gia Nguyễn Đăng Điệp, quan niệm nghệ thuật và cách mạng của ông không thể tách rời, "mỗi nghệ sĩ cũng là một chiến sĩ".
PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp cho rằng, Tổng Bí thư Trường Chinh có sự kết hợp giữa tư duy nghệ sĩ và tư duy lý luận. Đọc lý luận của ông, người ta nhìn thấy sự hấp dẫn, sự lôi cuốn, thể hiện cái nhìn minh triết, sắc sảo, kết hợp giữa tư duy của nhà văn hóa và nhà chính trị.
Nhờ vậy, Tổng Bí thư nắm bắt tinh hoa dân tộc và nhân loại, đồng thời thấy được xu thế vận động của lịch sử và từng bước đi của cách mạng Việt Nam.
Bản Đề cương Văn hóa Việt Nam do Tổng Bí thư Trường Chinh khởi thảo dù rất ngắn gọn nhưng cho thấy sự khúc chiết của tư duy, thể hiện cách nhìn chính xác và khoa học.
.svg){kind=icon}
