Thủ tướng 'sốt ruột' khi còn khoảng trống pháp lý về tiền ảo

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng an ninh QH Nguyễn Minh Đức cho biết, theo thống kê tội phạm rửa tiền “bẩn” qua 7 thủ đoạn khác nhau. Trong đó có thủ đoạn thông qua tài sản ảo, tiền ảo với sự rộ lên gần đây như Bitcoin; tương tự như thủ đoạn sử dụng trò chơi trực tuyến, các đối tượng dùng tiền bẩn mua tiền ảo, sau đó bán rút ra tiền thật.

Cho rằng tài sản số, tài sản ảo chưa cập nhật được hết trong dự thảo luật, đại biểu (ĐB) Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) lấy ví dụ: “Tôi mua bức tranh 20.000 USD, ông hoạ sỹ không gửi bức tranh cho tôi mà gửi tài sản được số hoá, mã hoá. Cái này cũng giống như tiền ảo và bức tranh này chỉ tôi sở hữu thôi. Đây là một loại hình mới bắt đầu phát triển, nó có thể có giá trị rất cao, người ta có thể dùng để rửa tiền".

Như vậy, nếu chỉ mới đề cập đến tiền ảo, tiền kỹ thuật số thì chưa bao quát hết, ông Nghĩa đề nghị nên nghiên cứu thêm cho kỹ, để bảo đảm được mục tiêu phòng chống rửa tiền.

Phát biểu tại tổ, nói về tiền ảo, tiền số, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, khi thảo luận ở Chính phủ về dự thảo luật cũng có 2 loại ý kiến, do Việt Nam chưa công nhận tiền ảo nên chưa quy định vào luật. Thủ tướng cho rằng đúng như thực tế một số ĐBQH nêu, dù Việt Nam không công nhận tiền ảo, nhưng nó vẫn được sử dụng. Dù không có chế tài xử lý thì thực tế vẫn diễn ra, thay đổi, diễn biến nhanh.

“Tôi cũng rất sốt ruột chỗ này. Mình chưa công nhận nhưng trên thực tế có giao dịch. Khi chưa được pháp luật công nhận thì phải có cách xử lý thế nào cho phù hợp”, Thủ tướng cho biết và đề nghị nên giao Chính phủ quy định để đáp ứng với thực tế diễn biến rất nhanh.

ĐB Trương Trọng Nghĩa nhận định, luật phòng chống rửa tiền (sửa đổi) lần này phải tuân thủ các công ước quốc tế, tuy nhiên điều kiện KTXH, quản lý tài chính ngân hành, công nghệ của nước ta hiện nay chưa bằng được các nước.

Về cách dùng từ ngữ trong dự thảo luật, ông Nghĩa cho rằng thuật ngữ “đáng ngờ” dịch từ nước ngoài, từ ngữ như vậy ảnh hưởng đến doanh nghiệp, người dân rất nhiều. Vì người dân đi chuyển tiền cho con cái, cha mẹ... rất bình thường, rất hợp pháp cũng có thể bị coi là "đáng ngờ".

Ông dẫn chứng: "Ví dụ tuần trước tôi gửi 5 tỷ, tuần này có việc tôi rút hết thế là đáng ngờ. Tôi đề nghị từ ngữ dịch thuật cũng cần thận trọng". Theo ông nên dùng từ “đáng lưu ý, đáng lưu tâm” thì sẽ khác ngay.

Phát biểu sau đó, Viện trưởng VKSND Tối cao Lê Minh Trí cho biết, tiếp thu ý kiến ĐB Nghĩa ở cách dùng từ “đáng ngờ”, có thể dùng từ nào đó nhẹ nhàng hơn để thay thế, vì thực sự đây chỉ là chỉ cấp độ quản lý, còn đến mức độ nào gọi là tội phạm thì phải theo luật. Ông Trí đề nghị nên tham khảo thêm các cơ quan chức năng, để có ranh giới giữa hành chính và hình sự, trong luật hình sự đã có quy định về các hành vi liên quan đến rửa tiền.

Các thủ đoạn rửa tiền được Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng an ninh Nguyễn Minh Đức chỉ ra tiếp đó là thành lập công ty vỏ bọc mua bán khống hàng hóa. Dẫn chứng, cơ quan điều tra đã làm rõ rất nhiều các công ty vỏ bọc để rửa tiền, ông Đức cho biết, mới đây nhất là vụ Nguyễn Thị Nguyệt cùng đồng phạm đã câu kết với nhân viên 3 ngân hàng chuyển trái phép 30.000 tỉ đồng ra nước ngoài, thông qua việc thành lập tới 8 công ty để xuất khẩu hàng hoá.

ĐB đặt vấn đề: "Với quy định của luật Phòng chống rửa tiền hiện nay liệu đã quy định hành lang pháp lý kiểm soát được việc thành lập các công ty vỏ bọc hay không, theo tôi là chưa đủ".

Thứ hai, là rút tiền bẩn qua các trò chơi trực tuyến, Bộ Công an đã xử lý nhiều vụ như Phan Sào Nam, Nguyễn Văn Dương. Khi người chơi dùng tiền mặt đổi ra thẻ, xèng để chơi, sau khi kết thúc đổi thẻ thành tiền mặt. ĐBQH phân tích, có những trường hợp dùng tiền bẩn chơi trò trực tuyến, đổi thành tiền mặt.

Thứ ba, là núp bóng, gây quỹ làm từ thiện, đi du lịch. Ông Đức cho biết, trước đây ngân hàng có quyết định 1437/2001/QĐ-NHNN không cho phép chuyển tiền ra nước ngoài quá 5.000 USD. Tuy nhiên, Nghị định 70/2014 không giới hạn số tiền chuyển nữa, với mục tiêu để nền kinh tế phát triển tốt lên.

ĐB Đức chỉ ra, kẽ hở là các đối tượng lợi dụng chuyển tiền cho người thân ra nước ngoài qua các nền tảng giao dịch điện tử, rất khó kiểm soát. Ông Đức cũng dẫn chứng trường hợp một đối tượng tại quận 7 (TP.HCM) đi du lịch sang Bồ Đào Nha, thông qua luật sư mở tài khoản ngân hàng tại đây để làm từ thiện. Chỉ trong 24 giờ, gia đình người này đã chuyển sang 200.000 Euro. Do không bị giới hạn số tiền chuyển, nên trường hợp các đối tượng lợi dụng khe hở này thì rõ ràng hành lang của luật chưa kiểm soát được, cần tính toán lại.

Thứ tư, là chuyển tiền thừa kế ra nước ngoài cho người được thừa kế, theo ông Đức thủ đoạn này hiện nay chưa phổ biến, song các đối tượng sẽ lợi dụng người được thừa kế ở nước ngoài để chuyển thoải mái, không bị ngăn chặn.

Thứ năm, là thủ đoạn nhờ người thân, mua chuyển nhượng, tặng bất động sản rất phổ biến. Các vụ án chống tham nhũng mà Đảng, Nhà nước ta đang làm và cố gắng ngăn chặn những hành vi này.