Vừa qua, một nam thanh niên ở huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai, bỗng nhiên bị hôn mê, bất tỉnh nên được gia đình đưa đi cấp cứu. Qua xét nghiệm, bác sĩ tại TPHCM phát hiện bệnh nhân ngộ độc xyanua. Ngoài ra, từ tháng 10/2023 đến tháng 6 năm nay, gia đình bệnh nhân này đã có 5 người tử vong bất thường, với các triệu chứng liên quan đến ngưng tim, rối loạn nhịp tim. 

Trao đổi với VietNamNet, Phó giáo sư Trần Hồng Côn, nguyên giảng viên khoa Hóa học, Đại học Khoa học Tự nhiên (Hà Nội), cho biết xyanua là chất độc nguy hiểm hàng đầu. Từ xưa, người dân đã gọi "thứ nhất nhân ngôn (xyanua), thứ nhì thạch tín (asen)" để nói về mức độ độc hại của hóa chất này.

Xyanua bị cấm bán ngoài thị trường. Hiện hóa chất này chỉ cho phép sử dụng trong công nghiệp khai thác vàng và một số ngành công nghiệp khác. Tuy nhiên, nhiều người vẫn có thể "lách" mua được chất này.

Theo ông Côn, chỉ cần nuốt 50mg (tương đương một hạt đậu xanh) hoặc hít phải 0,2% dạng khí xyanua có thể khiến người khỏe mạnh 50-60kg tử vong ngay lập tức. Chất độc này tác dụng rất nhanh, mạnh vào hệ hô hấp và hệ thần kinh gây nhiễm độc cấp tính.

Người ăn hàm lượng thấp sẽ có biểu hiện chóng mặt, buồn nôn, thở gấp và không được cấp cứu kịp thời rất dễ bị trụy mạch, tử vong.  Những người sống sót sau ngộ độc xyanua có thể bị tổn thương tim, não và thần kinh.

Độc chất này có mùi đặc trưng giống hạt hạnh nhân, vị hơi đắng, người không quen khó có thể nhận biết. Đặc biệt, xyanua cho vào đồ uống càng khó nhận biết hơn.

Trong tự nhiên, người ta tính toán có hơn 2.000 loài thực vật chứa chất độc này như măng, sắn và trong hạt của các loại quả táo, mơ, lê, mận, anh đào, đào… Độc chất xyanua liên kết với các phân tử đường dưới dạng glycoside cyanogen. Các glycoside cyanogen tương đối không độc hại. Tuy nhiên, khi vào đường ruột, chúng được chuyển hóa thành hydro xyanua. Người chế biến cần loại bỏ xyanua trong thực phẩm bằng cách gọt vỏ, ngâm nước, luộc mở vung để hóa chất này bay hơi.