Tác giả và nhà soạn kịch người Na Uy Jon Fosse chiều tối 6/10 đã giành giải Nobel Văn chương 2023. Giải thưởng do Viện Hàn lâm Thụy Điển trao tặng mang về cho Jon Fosse khoản tiền trị giá 11 triệu curon Thụy Điển (khoảng 1 triệu USD).

Jacques Testard, chủ nhà xuất bản tiểu thuyết của Fosse, nói khi biết tin ông được vinh danh: “Ông ấy là một nhà văn xuất sắc, người đã tìm ra cách viết tiểu thuyết hoàn toàn độc đáo. Như biên tập viên người Na Uy Cecilie Seiness đã trả lời trong một cuộc phỏng vấn gần đây, nếu bạn mở bất kỳ cuốn sách nào của Jon và đọc một vài dòng thì nó không thể được viết bởi bất kỳ ai khác".

“Tiểu thuyết của ông ấy mang tính thần kỳ, huyền bí và bắt nguồn từ khung cảnh của các vịnh hẹp phía Tây nơi Fosse lớn lên. Điều rất quan trọng là ông ấy viết bằng tiếng Nynorsk hoặc tiếng Na Uy mới, một ngôn ngữ thiểu số ở Na Uy, bản thân nó là một hành động chính trị. Ông cũng là một nhà viết kịch và nhà thơ xuất sắc - là một người có trí tuệ đáng kinh ngạc", ông Testard nói thêm.

Theo báo Anh The Guardian, Fosse đã viết hơn 30 vở kịch, bao gồm Namnet (Tên tuổi), Vinter (Mùa đông) và Ein sommars dag (Một ngày hè). Các tác phẩm dài hơn bao gồm bộ ba tiểu thuyết Septology, với phần thứ ba đã lọt vào chung kết Giải Sách quốc tế năm 2022.

Septology kể về họa sĩ già Asle, sống một mình ở bờ biển phía tây nam Na Uy và suy ngẫm về cuộc đời của mình. Ở Bjørgvin có một Asle khác, cũng là một họa sĩ nhưng phải vật lộn với rượu. Sự song trùng bị tiêu hao bởi những câu hỏi hiện sinh giống nhau về cái chết, đức tin và tình yêu.

jon fosse 4.jpg
Jon Fosse là một nghệ sĩ đa tài.

Ít ai biết, một tai nạn nghiêm trọng năm 7 tuổi đã khiến Jon Fosse cận kề cái chết, trải nghiệm này ảnh hưởng đáng kể đến việc viết lách ở tuổi trưởng thành của nhà văn.

Bản thân Fosse đã kể về tai nạn đó trong truyện Cảnh thời thơ ấu, ông mô tả máu trào ra từ cánh tay sau một cú ngã và được đưa đến bệnh viện: "Tôi sắp chết mặc dù tôi mới bảy tuổi'.

Jon Fosse đăng ký vào Đại học Bergen và nghiên cứu văn học so sánh, sau đó bắt tay vào sự nghiệp văn chương.

Cuốn tiểu thuyết đầu tay của ông, Raudt, svart (Đỏ, Đen), được xuất bản năm 1983. Vở kịch đầu tiên của ông: Og aldri skal vi skiljast (tạm dịch: Và chúng ta sẽ không bao giờ lìa xa), được trình diễn và xuất bản năm 1994. Fosse viết tiểu thuyết, truyện ngắn, thơ, sách thiếu nhi, tiểu luận và kịch. Tác phẩm của ông đã được dịch sang hơn 40 thứ tiếng.

Ông cũng chơi vĩ cầm, và phần lớn quá trình luyện viết ở tuổi thiếu niên liên quan đến việc sáng tác lời bài hát của riêng ông cho các bản nhạc.

Jon Fosse sống một thời gian với bà vợ thứ hai, một người Slovakia, ở Hainburg an der Donau - Áo. Ông cũng có một ngôi nhà ở Bergen và hai ngôi nhà ở miền Tây Na Uy. Ban đầu Fosse là thành viên của Giáo hội Na Uy (mặc dù trước năm 2012 ông tự nhận mình là người vô thần), ông gia nhập Giáo hội Công giáo vào năm 2012–2013. Có thời gian nhà văn phải tự nhập viện để cai nghiện rượu lâu dài.

Từ năm 2011, Fosse được trao tặng Grotten, nơi cư trú danh dự thuộc sở hữu của nhà nước Na Uy và nằm trong khuôn viên Cung điện Hoàng gia ở trung tâm thành phố Oslo. Việc sử dụng Grotten làm nơi ở lâu dài là một vinh dự được Vua Na Uy đặc biệt ban tặng vì những đóng góp cho nghệ thuật và văn hóa Na Uy của ông.

Fosse là một trong những nhà tư vấn văn học cho Bibel 2011, bản dịch Kinh thánh bằng tiếng Na Uy xuất bản năm 2011.

tac pham 1.jpg
Một số tác phẩm của nhà văn Jon Fosse.

Ông cũng được trao Giải thưởng Văn học của Hội đồng Bắc Âu năm 2015 cho bộ ba tiểu thuyết Andvake (Sự tỉnh táo), Olavs draumar (Những giấc mơ của Olav) và Kveldsvævd (Sự mệt mỏi).

Nhiều tác phẩm của Fosse đã được Mohammad Hamed dịch sang tiếng Ba Tư và các vở kịch của ông được trình diễn tại Iran.

Ngoài việc sáng tác tiểu thuyết, Fosse còn dịch nhiều tác phẩm của các nhà văn khác. Ông được báo Anh The Daily Telegraph xếp hạng thứ 83 trong danh sách 100 thiên tài còn sống.

Linh Nhi